Znak zapytania, czyli pytajnik – stawiacie go w odpowiednim miejscu?
Dzisiejszy artykuł będzie traktował o prawdopodobnie najbardziej lubianym znaku interpunkcyjnym Polaków. Wielu z nas uważa, że wystarczy postawić go na końcu pytania i nie obowiązują w tym przypadku żadne zasady. W rzeczywistości wygląda to jednak zupełnie inaczej. Jak? Koniecznie zapoznajcie się z naszym artykułem.
Znak zapytania
Znak zapytania, zwany również pytajnikiem, to znak interpunkcyjny, który zazwyczaj stawiamy na końcu pytania. Mamy kilka rodzajów pytań, na przykład ironiczne (A kim Ty jesteś, żeby mnie pouczać?), wyrażające zdziwienie (Jak to jest możliwe?), wyrażające niepewność (Czy ja aby na pewno dobrze w tym wyglądam?) itd. Co więcej, pytania mogą mieć wydźwięk prośby, nakazu lub po prostu wynikać z ciekawości. Łatwiej jest odróżnić rodzaj pytania w rozmowie twarzą w twarz niż w tej pisanej, ponieważ zdanie zakończone pytajnikiem charakteryzuje się rosnącą intonacją, która nazywa się antykadencją.
Znak zapytania. Kiedy należy go użyć?
Oprócz wcześniej podanych przykładów warto pamiętać również o innych sytuacjach, gdy zastosowanie tego znaku jest konieczne. Poniżej kilka zasad.
- Zdania pytające rozłączne
Zdania te charakteryzują się tym, że mogą być zapisane rozłącznie i właśnie tak wybrzmiewają, gdy wypowiadamy je na głos. Dobrym przykładem ułatwiającym zapamiętanie może być jedno z kultowych zdań pochodzącym z wielu Polskich komedii:
Ty głupi jesteś czy tylko udajesz? albo Tomek już odpisał czy jeszcze nie?.
- Zdanie, w którym nasza wiedza podana jest w wątpliwość
Mamy tu na myśli sytuacje, gdy nie jesteśmy do końca pewni jakiejś odpowiedzi. Na przykład, gdy rozmawiamy z kimś, kto jest wielkim fanem skoków narciarskich, ale sami mamy znikomą wiedzę na ten temat, w odpowiedzi na pytanie, czy kojarzymy Krzysztofa Bieguna, możemy odpowiedzieć:
To jest ten chłopak, co kiedyś zajął pierwsze miejsce (?) w Pucharze Świata?.
- Pytajnik jako zastępstwo innych znaków
Każdy z nas czasami używa pytajnika jako zastępstwa innych znaków. Najczęściej wtedy, gdy jesteśmy zaszokowani jakąś informacją. Na przykład rozmawiając z kimś, kto niegdyś nie pił w ogóle alkoholu, a teraz opowiada o rodzajach win, jakie spożywał, zapytamy ze zdziwieniem:
Ty i alkohol? Poważnie? No powiem szczerze, jestem bardzo zdziwiona.
- Zdania złożone ze znakiem zapytania
Nie powinniśmy zapominać o znaku zapytania w kontekście zdań współrzędnie złożonych, gdy drugie zdanie zaczyna się od: ale czy, ale jak, ale co. Przykładami takich zdań mogą być:
Co prawda mogłabym nie pójść jutro do pracy, ale co na to mój szef?
Zjadłabym całą tabliczkę czekolady, ale czy po niej nie przytyję?
Co prawda rozumiem tę zasadę, ale jak wytłumaczyć to dziecku?
Pytajnika używamy również wtedy, gdy zdaniem pytającym jest to nadrzędne:
Czy wiesz, że nie dostałam swojej przesyłki?
Kto to mógł wiedzieć, że Stasiek okaże się tak nieśmiały?
- Pytajnik i wykrzyknik – duet doskonały
O samym wykrzykniku pisaliśmy jakiś czas temu: Wykrzyknik i partykuła – niepozorne i nieodmienne części mowy. Do czego w ogóle służą?.
Dziś przyszedł czas na omówienie połączenia znaku zapytania z wykrzyknikiem, gdyż mogą, a czasem nawet powinny być ze sobą łączone. Jedną z tych sytuacji jest ta, gdy chcemy sprawić, aby nasza wypowiedź była bardziej emocjonalna. Wówczas powinniśmy umieścić pytajnik przed wykrzyknikiem (?!). Przykłady to:
Naprawdę nie wybierzesz się ze mną na lody?!
Byłaś wczoraj w kinie beze mnie?!
Te buty naprawdę kosztowały tylko 70 złotych?!
Kolejny przykład łączenia ze sobą tych dwóch znaków interpunkcyjnych to ten, gdy chcemy okazać olbrzymie zdziwienie. W tym przypadku ich kolejność będzie odwrotna (!?):
To jest dla Ciebie tanio!?
Ty mówisz tak serio!?
Ty zrobiłeś to naprawdę!?
Czy zawsze znak zapytania na końcu pytania jest konieczny?
Nie. Pytajnik możemy opuścić na przykład w tytule, który ma pozornie charakter pytania – gdy całość tekstu jest adekwatna do tytułu będącego poniekąd zapowiedzią treści. Przykłady to:
Co powinieneś wiedzieć o piwach
Jak dziecko reaguje na sytuacje stresowe
Pytajnik pomijamy także w sytuacji, gdy zdanie pytające jest zdaniem podrzędnym, a wprowadzone słowo samo nie wymaga pytajnika, na przykład:
Natalia zawsze wiedziała, co chce robić w życiu.
Chciałbym was zapytać, czy jutro mogę wyjść na koncert.
Mamy nadzieję, że takie małe vademecum wiedzy na temat znaku zapytania, czyli pytajnika, będzie dla Was przydatne. Jesteście zaskoczeni informacjami z artykułu? Czekamy na Wasze opinie w komentarzach.
