Przydawka – wszystko, co chcielibyście o niej wiedzieć!
Zrozumieniu funkcji przydawki z pewnością posłużyć może poznanie jej innej, nieco rzadziej używanej nazwy – atrybut. Jeśli chcielibyśmy znaleźć fragment w zdaniu, który całości nadaje charakteru i precyzji, bez problemu powinniśmy wskazać przydawkę. Ale to nie jest jedyna informacja, którą warto posiąść na temat tej części zdania. Czym dokładnie jest przydawka, co określa i jakimi częściami mowy możemy ją wyrazić? Jakie rodzaje przydawki możemy wyróżnić? Gotowi na sporą dawkę wiedzy? Zapraszamy do lektury!
Co to jest przydawka? Na jakie pytania odpowiada?
Przydawka to inaczej część zdania opisująca właściwości osób, przedmiotów lub zjawisk nazwanych w zdaniu przez rzeczownik lub zaimek rzeczowny. Wskazuje na właściwości wyrazu, który określa, odpowiadając na pytania: jaki?, czyj?, który?, ile? oraz z czego? (np. z czego dany przedmiot jest zrobiony). Rzeczowniki, które określa ta część zdania, mogą występować w różnych formach. Zwykle jako podmiot, orzecznik, okolicznik lub dopełnienie. Forma przydawki pozostaje zaś niezmienna. W języku polskim przydawkę mogą wyrażać różne części mowy, a jako wyraz określający może być w różny sposób usytuowana w zdaniu (względem wyrazu określanego). Pora wymienić wszystkie rodzaje przydawek i wyjaśnić, na czym polega ich klasyfikacja!
Przydawka przymiotna
Przydawkę przymiotną możemy wyrazić przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym, imiesłowem przymiotnikowym, liczebnikiem mnożnym, wielorakim lub porządkowym. Przypadek, rodzaj i liczba, w jakich występuje przydawka przymiotna, zawsze odpowiada wymienionym cechom wyrazu, który określa. Istnieją cztery rodzaje przydawek przymiotnych. Oto one:
- Przymiotna przydawka jakościowa
Odpowiada na pytanie jaki?, a jak pokazują poniższe przykłady, zwykle pojawia się przed słowem, które określa:
– spokojnej nocy,
– odważni bohaterowie,
– w przestronnym domu,
– to był trudny poranek.
Można jednak spotkać przypadki, w których przydawka jakościowa występuje po wyrazie, który określa. Dzieje się tak wtedy, gdy zaopatrzona jest we własne określenie będące okolicznikiem lub dopełnieniem:
– ludzie mili dla innych,
– mężczyzna chory z miłości,
– zwierzęta wystraszone pożarem.
- Przymiotna przydawka ilościowa
Odpowiada na pytania: ile?, ilu?, iloraki? oraz który z kolei?. Jej rolę odgrywają niektóre liczebniki, których odmiana ma te same cechy co wyraz określany przez przydawkę. Przykładowo:
– dwa domy,
– jedna kobieta,
– siedem psów,
– czwarty samochód,
– podwójny warkocz,
– wiele osób.
- Przymiotna przydawka wyodrębniająca
Ta przydawka odpowiada na pytania który? oraz jakiego rodzaju?. Ma za zadanie odróżnić przedmiot nazwany wyrazem określanym od podobnych mu przedmiotów. Omawiana część zdania zwykle znajduje się po tym wyrazie. Przykładowo:
– prawo karne,
– Kazimierz Wielki,
– geografia Polski,
– purysta językowy,
– dom jednorodzinny.
Wyjątkiem od takiej składni są przypadki, w których przymiotna przydawka wyodrębniająca wyrażona jest zaimkiem wskazującym. Wtedy stawiamy ją przed wyrazem, który określa. Przykładowo:
– tamta sukienka,
– ci ludzie,
– ten człowiek.
- Przymiotna przydawka dzierżawcza
Ten rodzaj przydawki przymiotnej odpowiada na pytanie czyj?. Wyraża pierwszą lub drugą osobę liczby pojedynczej oraz mnogiej. Trzecią osobę w takiej sytuacji wyraża dopełniacz zaimka osobowego, inaczej przydawka dopełniaczowa. Przykładami przymiotnej przydawki dzierżawczej mogą być:
– twój wiersz,
– nasze doświadczenia,
– moje słowa,
– wasze myśli.
Współcześnie coraz rzadziej używa się przydawek dzierżawczych wyrażonych zaimkiem osobowym, a ich znaczenie pozostawia się w domyśle. Nie powiemy dziś raczej zapnij swoją bluzę, ale zapnij bluzę. Dawniej jednak przymiotna przydawka dzierżawcza miała w polszczyźnie szerokie zastosowanie.
- Przydawka mianownikowa
Kolejnym rodzajem przydawki jest przydawka mianownikowa, znana również jako rzeczowna ze względu na fakt, że wyrażana jest rzeczownikiem. W polszczyźnie przydawka rzeczowna występuje zazwyczaj po wyrazie określanym. Co ważne, jest także przydawką jakościową. Przykładowo:
– człowiek-wampir,
– dziecko skarb,
– lekarz ortopeda,
– inżynier elektryk.
Przydawka rzeczowna znajduje się przed wyrazem określanym wtedy, gdy mamy do czynienia z tytułami, imieniem, nazwiskiem itp. Przykładowo:
– doktor Stefan,
– ksiądz Maniewski,
– moja siostra Ewa.
- Przydawka dopełniaczowa
Jest nią zazwyczaj rzeczownik w dopełniaczu, który pozostaje niezmienny niezależnie od formy, w jakiej występuje wyraz określany. Przykładami przydawki dopełniaczowej mogą być:
– zegarek mamy (tak samo: zegarki mamy, zegarkami mamy, zegarków mamy),
– książka brata (tak samo: książce brata, książki brata, książką brata).
Przydawki dopełniaczowe mogą występować jako jakościowe, wyodrębniające i dzierżawcze.
- Przydawka dopełniaczowa jakościowa
Precyzuje określany wyraz (np. miejsce rozrywki), wykonywaną czynność i stan (np. gest aprobaty) lub charakterystykę przedmiotu (np. mrok nocy, choć często w zamian używa się przydawki przymiotnej: nocny mrok).
- Przydawka dopełniaczowa wyodrębniająca
Określa przynależność (np. sala nauczycieli), swoistą cechę używaną do scharakteryzowania danego miejsca (np. Kraj Kwitnącej Wiśni), osobę, zjawisko, zdarzenie lub przedmiot, którego zastosowanie w nazwie ma na celu upamiętnienie go lub uczczenie (np. ulica Kaliny Jędrusik, gimnazjum Sobieskiego).
- Przydawka dopełniaczowa dzierżawcza
Nazywa przynależność, którą wyraża rzeczownikiem lub zaimkiem w trzeciej osobie (np. książka mamy, sukienka siostry, jego bransoletka), określa autorstwo (np. mazurek Dąbrowskiego), a także przedmiot, którego fizycznym fragmentem jest wyraz określany (np. noga stołu, dach budynku, róg ulicy).
Jaki byłby język polski bez przydawki?
Z pewnością nudny i zbyt ubogi! Omawiana dzisiaj część zdania, choć nieco skomplikowana, urozmaica nasz język. Nauczenie się zasad jej używania jest gwarancją nie tylko poprawności naszej wypowiedzi, ale także (a może przede wszystkim) tego, że zaciekawimy jej odbiorców! Przydawka zabarwi każdą treść, którą chcemy przekazać. W końcu trudno byłoby porozumiewać się jedynie za pomocą podmiotu i orzeczenia!
Co jeszcze warto wiedzieć na temat przydawki?
Bardzo często wśród młodych ludzi padają pytania dotyczące przydawki. Pytania te wpisywane są nierzadko w wyszukiwarkę i są to frazy typu "co określa przydawka w zdaniu", "na co odpowiada przydawka przyimkowa", "na jakie pytanie odpowiada przydawka przykłady", "co to przydawka definicja", "na jakie pytania odpowiada przydawka liczebna", "przydawka na jakie pytania odpowiada", "przydawka co to jest". Warto wiedzieć, że w zdaniu przydawka odpowiada na pytania w rodzaju jaki?, jaka?, jakie? czy też czyj czyja czyje. Dla wielu osób bez wątpienia najlepszym sposobem na zapamiętanie konkretnej lekcji są oczywiście przykłady. Dlatego też pamiętajmy o tym, że przydawka wyrażona przymiotnikiem to np. "ładny dom". Jeśli zaś mowa o przydawce wyrażonej imiesłowem przymiotnikowym, wówczas może to być np. "zdany egzamin".
Na naszej stronie możesz poznać nie tylko zagadnienia dotyczące części zdania, jakimi są zdania przydawkowe, ale także zaznajomić się z poprawną pisownią. Jeśli masz wątpliwości, czy pisać napewno czy na pewno, od razu czy odrazu, spowrotem czy z powrotem,to zachęcamy do przejrzenia naszych poszczególnych artykułów. Możesz także skorzystać ze specjalnego programu, który znajduje błędy i pokazuje, jak dane słowo czy też zdanie pisać poprawnie. Jeśli więc masz jakiekolwiek wątpliwości, sprawdz pisownie i raz na zawsze ją zapamiętaj! Szukający różnych informacji na temat tego, jak wygląda zdanie przydawkowe, często wpisują również takie frazy jak "przydawka pytania", "przydawak", "przydawka dopełnieniowa", "przydawka rodzaje" czy też "pytania przydawki". Zdarza się, że ludzie nie wiedzą, jak zapisać na prawde, po prostu czy też piszą co dzień razem. W tym właśnie celu zachęcamy do zapoznania się z naszymi artykułami, dzięki którym można się dowiedzieć, jakie funkcje posiadają chociażby wszystkie samogłoski. Jeśli więc chodzi np. o zaimek, przykłady mogą nam w tym pomóc.
