Niewyspany czy nie wyspany? Jak to zapisać? Która forma jest poprawna?
Gdy trzeba zapisać partykułę nie oraz dowolną część mowy, jak choćby przymiotnik, często zdarza się, że nie do końca wiemy, która forma jest poprawna. Ta z pisownią łączną czy ta z rozdzielną. Która będzie tą właściwą w przypadku przymiotnika wyspany? Niewyspany czy nie wyspany? Odpowiedź poniżej.
Niewyspany czy nie wyspany? Poprawna forma
Pisownia partykuły nie z innymi częściami mowy potrafi być kłopotliwa. Zasada mówi bowiem, , że partykułę nie z przymiotnikami w stopniu równym piszemy razem, a więc jedyną poprawną wydawałaby się forma niewyspany. Gdy chodzi o wybór między formami niewyspany i nie wyspany, to także ta z zapisem rozdzielnym może być poprawna. Wszystko jednak zależy od kontekstu naszej wypowiedzi.
Wyspany to przymiotnik w stopniu równym, a więc w myśl wspomnianej reguły, prawidłowy zapis to niewyspany. A jak wiadomo, ktoś niewyspany to po prostu taki, któremu brak snu. Niewyspanego poznamy po tym, że jest zmęczony, senny, śpiący.
Niewyspany czy nie wyspany? Uwaga na wyjątek!
Natomiast wariant nie wyspany, czyli ten z pisownią rozdzielną jest poprawny tylko wtedy, gdy ma na celu opisać przeciwieństwo i wyraźnie podkreślić zaprzeczenie. Ta sytuacja wymaga jednak uzupełnienia przez drugą, przeciwstawną cechę, na przykład:
- Widać, że on jest senny, a nie wyspany.
- Musiałem wstać bardzo wcześnie rano, więc teraz jestem śpiący, a nie wyspany.
- Po nocnym dyżurze, Dawid był bardzo zmęczony, a nie wyspany.
Choć w języku polskim jest to forma dopuszczalna i w takim kontekście nie stanowi błędu, to jednak w zdaniach na ogół nie używa się tego typu konstrukcji.
Niewyspany czy nie wyspany? Przykłady zdań
- Całą noc nie zmrużyłem oka, przez co jestem niewyspany.
- W weekendy ciągle czuję się niewyspany.
Niewyspany czy nie wyspany? Przykład z literatury
Staś wiedział, że jedynym lekarstwem, jakie mogło przerwać lub pooddalać od siebie ataki, były duże dawki chininy, ale nie miał już jej ani atomu.
Na razie jednak widząc, że Nel oddycha, uspokoił się nieco — i począł się za nią modlić. A tymczasem słońce wyskoczyło spoza skał wąwozu i uczynił się dzień. Słoń upominał się już o śniadanie, a od strony rozlewu, który tworzyła rzeka, ozwały się krzyki wodnego ptactwa. Chcąc zabić parę pentarek na rosół dla Nel chłopiec wziął strzelbę śrutówkę i poszedł wzdłuż rzeki ku kępie wysokich krzewów, na których ptaki te sadowiły się zwykle na noc. Ale tak był niewyspany i myśli jego tak były zajęte chorobą dziewczynki, że całe stado pentarek przeszło tuż koło niego truchcikiem, jedna za drugą, dążąc do wodopoju, a on ich wcale nie spostrzegł. Stało się tak jeszcze i dlatego, że wciąż się modlił. Myślał o zabiciu Gebhra, Chamisa, Bedui-nów i podnosząc oczy w górę mówił ze ściśniętym przez łzy gardłem: „Ja to dla Nel zrobiłem, Panie Boże, dla Nel! — bo nie mogłem jej inaczej uwolnić, ale jeśli to grzech, to mnie ukarz, a ona niech wyzdrowieje!…”
Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy
