Apodyktyczny – znaczenie słowa i przykłady użycia

Apodyktyczny może być człowiek, ale również ton czy gest albo wniosek. Nie jest to wprawdzie określenie obraźliwe, ale nierzadko nazywa cechy postrzegane negatywnie. Co tak naprawdę znaczy więc apodyktyczny? Kiedy i w jakim kontekście możemy użyć tego słowa?

Apodyktyczny – w kręgu znaczeń

Człowiek apodyktyczny zwykle pokazuje swoją, różnie pojmowaną, wyższość nad innymi. Cechują go nieustępliwość, bezwzględność, stanowczość. Może to być wszystkowiedzący mądrala, autorytarny rodzic lub szef albo nadęty pyszałek. Nie określimy apodyktyczną zaś osoby pobłażliwej, wyrozumiałej, łagodnej czy uległej.
Apodyktyczny ton to ton kategoryczny i stanowczy. Jeśli natomiast apodyktyczny jest wniosek, to znaczy to, że stwierdza lub wyraża pewną konieczność.

Co to znaczy apodyktyczny? Znaczenie słowa

Definicje słowa apodyktyczny brzmią następująco:

1. Narzucający własne zdanie i wolę, nieznoszący sprzeciwu, nieuznający odmiennego zdania.
2. Taki, który jest wyrazem tych cech (np. głos, ton, czyn, gest, postawa).
3. Logicznie konieczny (np. sąd, wniosek, założenie).

Przykład z życia:

Jeśli dążysz do tego, żeby narzucać innym swoją wolę i zawsze stawiasz na swoim, to znaczy, że jesteś apodyktyczny.

Wyrazy bliskoznaczne i synonimy słowa apodyktyczny

Pomocne w zapamiętaniu tego, co to znaczy apodyktyczny, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne:

Przykłady użycia słowa apodyktyczny w literaturze

Tylko, niestety, w różnych sprawach był strasznie apodyktyczny, uważał się za jedynego, który ten kraj rozumie, oraz owładnięty był misją jego naprawiania.

Torańska Teresa, Oni, 1985

W tym celu przede wszystkim przejął nade mną niepodzielną władzę ze słabych rąk mamy. I to w sposób zarówno apodyktyczny, jak i niepozbawiony talentu dyplomatycznego.

Jeremi Przybora, Przymknięte oko opaczności, 1994

Przykłady użycia słowa apodyktyczny w prasie

To jest człowiek apodyktyczny, który w momencie, gdy dowiaduje się czegoś, czego sobie nie życzy, zamyka się na tę informację, nie przyjmuje jej.

Opinie, „Polityka”, 2000

Dumny i apodyktyczny, nie znosi krytyki ani odmiennych poglądów, obojętnie, czy chodzi o politykę, literaturę, czy sposób spędzania wolnego czasu. Jest bezwzględny, gdy dostrzega potencjalnego rywala.

Mirosław Banasiak, KUBA, „Gazeta Wyborcza”, 1998

Przykłady użycia słowa apodyktyczny w internecie

Jestem dosyć ponury i apodyktyczny z natury. Natomiast – rzeczywiście – są momenty, w których czuję się luźniej niż chwilę wcześniej.

Marek Borowski, Będzie się działo! – „Głos szczeciński”, www.borowski.pl, 2004

powinien byc stanowczy,ale nie apodyktyczny . w życiu powinien pokazywać czego chce. powinien mniec dystans do siebie i traktowac mnie jak swoja księżniczkę:)

Co cenicie najbardziej u chłopaków?, forumowisko.pl, 2007, pisownia oryginalna

Odmiana słowa apodyktyczny

Etymologia słowa apodyktyczny

Słowo to pochodzi z greki, apodeiktikós to ‘wykazujący, dowodowy’, oraz łaciny – apodicticus, czyli ‘nieodparty, niezbity’.

Popularne połączenia słowa apodyktyczny

Apodyktyczny w relacjach międzyludzkich i logice?

Relacja z człowiekiem apodyktycznym zwykle nie należy do najłatwiejszych. Osoby, do których pasuje to określenie, są bowiem często toksyczne, a zdarza się, że zasługują nawet na miano despoty. W logice słowo apodyktyczny pozbawione jest natomiast wszelkich konotacji negatywnych. W tym kontekście rozumie się je zwykle jako odnoszące się do sądów logicznych nieodparcie pewnych, koniecznych, oczywistych. Zresztą źródłosłów grecki oznacza właśnie ‘dowodowy, niezbity, nieodparty’.

?