Kolokwializm – co to jest? Definicja, synonimy, wyrazy pokrewne, przykłady
Czy kolokwializmy mają coś wspólnego z kolosalnością? Czy studenci słusznie kojarzą wyraz kolokwium z zatrważającym egzaminem? Dlaczego wyraz kolokwializm wydaje się nam wyniosły, co tak naprawdę znaczy i jakie są jego synonimy? W naszym artykule rozwiane zostaną wszelkie wątpliwości.
Popularność kolokwializmu
Zanim zdefiniujemy, czym jest kolokwializm, warto się zastanowić, w jakich przypadkach słyszymy to słowo najczęściej. Na myśl może przyjść nam rozmowa, w której ktoś tłumaczy się: „(...) proszę, wybacz mi ten kolokwializm!” – ale czy naprawdę jest co wybaczać? Jak często tłumaczymy się słowem kolokwializm, choć nie wiemy, co znaczy? Dlaczego ten wyraz cieszy się coraz większą popularnością?
Kolokwializm – co to jest? Definicja wyrazu
Kolokwializm to:
- Wyraz lub wyrażenie, które naturalnie występuje w języku potocznym w nieformalnej, swobodnej rozmowie. Coraz częściej jednak spotkamy je w piśmie lub rozmowie formalnej, gdzie świadomie użyte stanowi o stylizacji językowej, a nieświadomie – o błędzie stylistycznym (Błędy stylistyczne – o co właściwie chodzi?).
Przykłady z życia
Że tak kolokwialnie powiem – odbiło mu od tej władzy.
Kolokwializm – synonimy słowa
Pomocne w zapamiętaniu tego, czym jest kolokwializm, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne.
- potocyzm
- wyraz potoczny
- wyrażenie potoczne
- wyraz pospolity
- wyrażenie pospolite
- wyraz prozaiczny
- wyrażenie prozaiczne
Wyrazy pokrewne
- kolokwialny
- kolokwialnie
- kolokwialność
- kolokwium
Pochodzenie słowa kolokwializm, czyli o etymologii
Wyraz kolokwializm przywołuje nam na myśl coś wielkiego, wyniosłego. Spowodowane jest to kojarzeniem tego słowa z wyrazem kolosalny, co jest błędne, bowiem kolokwializm wywodzi się z łacińskiego colloquium, co znaczy ’rozmowa’ (od colloqui, czyli ‘rozmawiać’), podobnie jak rodzaj egzaminu na studiach – kolokwium. Inaczej jest jednak z przytoczonym wyrazem kolosalny, który etymologicznie pochodzi z francuskiego colossal oznaczającego ‘olbrzymi’. Nie powinniśmy zatem kojarzyć kolokwializmu i kolokwium z czymś doniosłym, a po prostu ze zwykłą rozmową.
Przykłady kolokwializmów
Poniżej znajdują się przykłady kolokwializmów. Pamiętajmy, by używać ich wyłącznie w nieformalnych sytuacjach, np. w trakcie rozmowy z przyjaciółmi.
- Dogadać się (znaleźć porozumienie),
- kumpel (kolega),
- mieć łeb na karku (być rozsądnym),
- paczka (grupa przyjaciół),
- padać na twarz (być bardzo zmęczonym),
- robić sobie jaja (żartować z czegoś),
- skoczyć po coś (iść po coś),
- szaleć z radości (cieszyć się),
- walić prosto z mostu (wypowiadać się bez ogródek, wprost),
- wypalić się (wyczerpać swoje siły i motywację),
- załapać się (otrzymać coś, dostać się gdzieś).
Przykłady użycia słowa kolokwializm w literaturze
– Jesteś poszukiwanym zbiegiem, Samsonie Miodku. Uciekinierem. Zważywszy kolokwializmy, prawdopodobnie zbiegłym księdzem. W klasztorze ukrywałeś się przed pościgiem, udając półgłówka, w czym, bez urazy, wydatnie pomogła ci aparycja.
Andrzej Sapkowski, Narrenturm
Ze względu na to, że zapiski te zachowują kolokwialny styl, przypominają 'spisane nauki' (chiń. yulu; jap. goroku) chińskich mistrzów zen.
Agnieszka Kozyra, Filozofia zen
– No proszę – olbrzym spojrzał na niego – jak triumfują młodość i studia uniwersyteckie, zważywszy kolokwializmy, prawdopodobnie Praga.
Andrzej Sapkowski, Narrenturm
Przykłady użycia słowa kolokwializm w prasie
Słowa, może mało urodziwe, może kolokwializm na granicy braku elegancji, ale mam nadzieję, że Panie wybaczą.
Marek Czyż, Wiosna to kobieta, „Dziennik Zachodni”, 2009
Popularność kolokwializmu
Wyraz kolokwializm stał się współcześnie bardzo popularny, o czym świadczą liczne wypowiedzi prasowe. Niestety równie często wiąże się to z nieświadomością językową – przepraszamy za użycie kolokwializmu, którego tak naprawdę nie było w naszej wypowiedzi, lecz wydaje nam się, że mógł się tam znaleźć. Tłumaczenie się słowem kolokwializm nie świadczy o zasobie naszego słownictwa, a raczej o jego braku – nie przepraszajmy za potocyzm, ale zamieńmy go na wyrażenie adekwatne do sytuacji.
Zygmunt Merka, „Kultura” 1976
Odmiana słowa kolokwializm
| liczba pojedyncza | |
| M. | kolokwializm |
| D. | kolokwializmu |
| C. | kolokwializmowi |
| B. | kolokwializm |
| N. | kolokwializmem |
| Ms. | kolokwializmie |
| W. | kolokwializmie |
| liczba mnoga | |
| M. | kolokwializmy |
| D. | kolokwializmów |
| C. | kolokwializmom |
| B. | kolokwializmy |
| N. | kolokwializmami |
| Ms. | kolokwializmach |
| W. | kolokwializmy |
?
