Nieodmienne części mowy – wszystko, co chcielibyście o nich wiedzieć!
Części mowy w języku polskim dzielą się na odmienne oraz te, których nie odmieniamy. Do odmiennych należą: czasowniki (wyrazy określające czynność lub stan), rzeczowniki (nazywające rzeczy, osoby, zjawiska itp.), przymiotniki (określające rzeczowniki), liczebniki (określające ilość lub kolejność) oraz zaimki rzeczowne, przymiotne i liczebne. Łatwo to zapamiętać. A co w przypadku, gdy mamy nieodmienne części mowy? Zapraszamy do lektury, wszystko Wam wyjaśnimy!
Nieodmienne części mowy
Co właściwie oznacza, że dana część mowy jest nieodmienna? Oznacza to, że wyrazy, które ta reguła obejmuje, nie podlegają zmianie formy gramatycznej (odmianie przez przypadki, czasy i osoby) bez względu na to, w jakich występują okolicznościach, a więc bez względu na formę pozostałych wyrazów w zdaniu. Pamiętajmy jednak, że nie dotyczy to stopniowania – niektóre nieodmienne części mowy mogą mu podlegać. Jeśli wiemy już, jak rozumieć sam termin, pora przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu i wyszczególnić wszystkie nieodmienne części mowy!
Przysłówek
Przysłówek to nieodmienna część mowy, która charakteryzuje czynności lub stany, czasami także wskazuje na inne cechy. Odpowiada na pytania: gdzie?, jak? oraz kiedy?. Pojawia się zwykle obok innego przysłówka, czasownika lub przymiotnika. W zdaniu przysłówek pełni funkcję orzecznika lub okolicznika. W języku polskim tworzony jest zwykle od przymiotników poprzez dodanie do nich końcówki -o lub -e. Takie przysłówki nazywamy odprzymiotnikowymi i podobnie jak przymiotniki, od których pochodzą, także ulegają stopniowaniu. Przykładem mogą być takie przysłówki odprzymiotnikowe jak:
- ciepło (stopniowanie: cieplej, najcieplej),
- ładnie (ładniej, najładniej),
- miło (milej, najmilej).
Pozostałych przysłówków nie stopniujemy, jak np. nagle, niechcący czy wczoraj, zawsze.
Spójnik
Spójniki to wyrazy łączące wyrażenia lub zdania. Występują zwykle na granicy wypowiedzeń składowych. Stanowią osobną, nieodmienną część mowy. Spośród spójników możemy wyróżnić spójniki współrzędne oraz podrzędne. Do współrzędnych należą:
- spójniki łączne (np. i, oraz, a),
- spójniki rozłączne (np. albo, lub, bądź),
- spójniki wykluczające (np. ani, ni),
- spójniki wyjaśniające (np. czyli, mianowicie),
- spójniki wynikowe (np. zatem, dlatego),
- spójniki przeciwstawne (np. lecz, zaś, jednak).
Spójniki podrzędne (takie jak: choć, jeżeli, aby) stanowią wprowadzenie do zdań podrzędnych lub ich równoważników, tworząc zdania złożone. Warto zwrócić także uwagę na szczególny typ spójników – spójniki skorelowane. Występują one w postaci nieciągłej, a ich forma jest stała i niemożliwa do zastąpienia przez inne spójniki. Przykładem zdania ze spójnikiem skorelowanym może być: Asia jest zarówno mądra, jak i niezwykle przedsiębiorcza.
Przyimek
Przyimki łączą się z innymi wyrazami, nadając im nowy sens. Stanowią nieodmienną i niesamodzielną część mowy. Dzielimy je na przyimki proste (np. na, z, za) oraz złożone, zbudowane z przyimków prostych (np. na przyimek złożony poprzez składają się dwa przyimki proste: po oraz przez).
Przyimki wraz z rzeczownikami, przymiotnikami lub liczebnikami tworzą wyrażenia przyimkowe (np. o tobie, za domem, dla was).
Partykuła
Partykułą jest niesamodzielny wyraz lub morfem, który wzmacnia lub nadaje nowe zabarwienie znaczeniowe samodzielnemu wyrazowi albo całemu zdaniu. Partykuły możemy podzielić na:
- mnożne (razy),
- przeczące (ani),
- ograniczające (tylko),
- pytające (-li, czy),
- przypuszczające (by),
- rozkazujące (niech, niechaj),
- wątpiące (bodaj),
- twierdzące (tak),
- wzmacniające (-że, no),
- życzące (oby).
Wykrzyknik
Wykrzyknikami, oprócz wiadomych znaków interpunkcyjnych, nazywamy wyrazy nieodmienne określające stany emocjonalne, stan woli oraz uczucia (ach!, fe!, ała!). Mogą także służyć do naśladowania dźwięków (ćwir!, miau!, łubudubu!). Innymi słowy uwydatniają uczucia lub wolę oraz dźwiękowo imitują wszelkie zjawiska, na które możemy trafić w otaczającym nas świecie. Wykrzyknik to samodzielna część mowy i zwykle nie wchodzi w związki składniowe z innymi słowami, dlatego aby odczytać intencję autora wypowiedzi zawierającej wykrzyknik, potrzebujemy poznać cały jej kontekst.
Nieodmienne części mowy – jak ich nie lubić?
Choć nieodmiennych części mowy jest całkiem sporo, a zapamiętanie ich wszystkich z pewnością stanowi pewne wyzwanie, reguła ich nieodmienności jest w dużym stopniu czysto intuicyjna. Jak bowiem odmienić spójnik zatem, wykrzyknik miau! albo przyimek za? Choćbyśmy próbowali to zrobić, stanowi to raczej fantazję językową, nie zaś zadanie możliwe do zrealizowania. :)
