Raport 50 najczęściej popełnianych błędów w internecie w 2023 r. Raport o kondycji polskiej ortografii w internecie

Przedmowa

Marka Nadwyraz.com, zaangażowana w promowanie poprawnej polszczyzny oraz klasyki literatury polskiej, we współpracy z serwisem Polszczyzna.pl, który jest poświęcony tematyce językowej, zdecydowała się już po raz szósty zająć analizą błędów językowych popełnianych przez użytkowników polskiego internetu. Badania z poprzednich lat pokazały, że świadomość językowa wśród Polaków utrzymuje się na podobnym poziomie i nie zachodzą w niej znaczące zmiany. Nadal powtarzamy te same błędy, które niechlubnie pojawiają się na licznych stronach i w portalach internetowych.

Dlaczego więc, w obliczu pesymistycznych wyników badań z poprzedniego roku i powtarzających się trendów, podjęto decyzję o kolejnym zbadaniu najczęściej występujących błędów w polskiej przestrzeni internetowej? Czy można przypuszczać, że w 2023 roku zwyczaje językowe Polaków nie uległy żadnej zmianie w porównaniu z rokiem 2022? Bez dokładnej weryfikacji przy użyciu specjalistycznych narzędzi oraz głębokiej analizy wszystkie przypuszczenia mogą okazać się równie niepewne jak wróżby z fusów.

Dodajmy, że tym razem, w przeciwieństwie do poprzednich lat, nie klasyfikowaliśmy błędów według poszczególnych rodzajów, ale za to skupiliśmy się na ich ogólnym obrazie.

Spójrzmy więc, jakie błędy językowe popełnili polscy użytkownicy internetu w 2023 roku. Czy zwiększenie liczby internautów oraz ich aktywności internetowej wpłynęło negatywnie na jakość używanego języka polskiego? Czy problemy z zachowaniem poprawności językowej stały się bardziej widoczne? A może pojawiła się iskierka nadziei na pozytywne zmiany? Tylko dokładna analiza danych pozwoli nam odpowiedzieć na te pytania.

Metodologia

Jak czytać raport?

Raport ma charakter orientacyjny, a nie naukowy, co oznacza, że prezentowane w nim dane mogą być niekompletne lub ograniczone. Są one również zależne od efektywności działania narzędzia monitorującego oraz od ograniczeń związanych z dostępem do treści analizowanych na określonych stronach internetowych.

Narzędzie SentiOne identyfikuje błędy językowe bez możliwości rozpoznawania niuansów takich jak kontekst, błędy celowe, żarty, sarkazm, regionalizmy czy świadome zabiegi stylistyczne. W celu zapewnienia kompleksowej analizy wybrane wyrazy (muj, piniondze / pieniendze, wogóle / wogule) zostały dodatkowo poddane ręcznej ocenie na podstawie 1000 wzmianek dla każdego terminu. W ten sposób zbadano, czy występowanie słów w tekście jest rezultatem rzeczywistych błędów, czy też świadomej manipulacji językiem, na przykład żartów lub sarkazmu. Po wykonaniu pogłębionej analizy określony procent wyżej wymienionych wyrazów zidentyfikowano jako celowy błąd i uwzględniono te dane w wynikach.

W celu potwierdzenia statusu językowego wybranych słów jako błędnych odwołaliśmy się do wiarygodnych źródeł: Słownika języka polskiego PWN, Wielkiego słownika ortograficznego PWN, Słownika poprawnej polszczyzny PWN, strony dobryslownik.pl oraz innych uznanych publikacji normatywnych, które stanowią podstawę weryfikacji poprawności językowej.

Błąd językowy – czym właściwie jest?

Błąd językowy, zdefiniowany m.in. przez Słownik poprawnej polszczyzny PWN oraz stronę dobryslownik.pl, to każde użycie języka, które nieświadomie narusza normę językową – zbiór reguł gramatycznych, leksykalnych i stylistycznych uznanych przez większość użytkowników danego języka. Przejawia się to w postaci niezgodności z zasadami ortografii i interpunkcji, błędów w składni oraz w niewłaściwym użyciu słownictwa lub frazeologii. Błędy językowe zwykle wynikają z niepełnej znajomości tychże norm lub z nieuwagi, a ich występowanie jest postrzegane jako odstępstwo od tradycyjnie przyjętego wzorca językowego.

Źródła błędów

Największe źródło błędów niezmiennie stanowi Facebook (38,98% zgromadzonego materiału). Na drugim miejscu plasuje się X, dawniej Twitter (20,21%), a na trzecim po raz pierwszy znalazł się serwis YouTube (15,12%).

Na kolejnych miejscach wymienić można: portale internetowe (11,90%), TikTok (4,08%), Wykop (3,72%), fora dyskusyjne (3,06%), recenzje (1,35%), Instagram (0,97%) oraz blogi (0,61%).

15 najczęstszych błędów w internecie w 2023 r.

W naszym najnowszym raporcie zidentyfikowaliśmy łącznie 50 błędów językowych, które Polacy popełniali w internecie w roku 2023. Choć liczba błędów jest duża, skupiamy się przede wszystkim na 15, które pojawiały się najczęściej. Co ciekawe, większość z nich, bo aż 13, to błędy ortograficzne, zmienił się jednak ich rozkład. Co warte odnotowania, po raz pierwszy nie segregowaliśmy błędów według poszczególnych kategorii.

Oto najczęściej popełniane błędy językowe w 2023 roku*:

1. napewno (na pewno)
   
2. na prawdę (naprawdę)
   
3. wogóle / wogule (w ogóle)
   
4. narazie (na razie)
   
5. na codzień / nacodzień (na co dzień)
   
6. po za tym / pozatym (poza tym)
7. conajmniej (co najmniej)
   
8. niewiem (nie wiem)
   
9. złodzieji (złodziei)
   
10. invitro / inwitro (in vitro)
    
11. wziąść (wziąć)
    
12. na przeciwko / na przeciw (naprzeciwko / naprzeciw)
    
13. z przed / zprzed (sprzed)
    
14. bende (będę)
    
15. pod rząd (z rzędu)

* Poprawny zapis słów.

Interesujące jest to, że siedem pierwszych pozycji powtarza się z listą z poprzedniego roku i zachowuje tę samą kolejność. Co więcej, w porównaniu z rokiem 2022 z listy wypadły jusz i dlatego bo, które zastąpione zostały przez nowe błędy: invitro / inwitro oraz pod rząd.

Niestety dane wskazują na niepokojący trend: obserwujemy około 10,5-procentowy wzrost liczby błędów językowych w 2023 roku w porównaniu z rokiem 2022, patrząc na pierwsze 15 najczęściej występujących lapsusów językowych. To może dowodzić, że pomimo dostępu do informacji i narzędzi wspierających poprawność świadomość językowa użytkowników polskiego internetu niekoniecznie idzie w kierunku oczekiwanego postępu. Nieustająca obecność błędów, zwłaszcza tych dotyczących pisowni łącznej i rozłącznej, oznacza konieczność intensyfikacji działań edukacyjnych mających na celu podniesienie kompetencji językowych w przestrzeni internetowej. Podkreśla to potrzebę kontynuowania działań edukacyjnych i informacyjnych, które pomogą zrozumieć i wyeliminować najczęściej występujące błędy w komunikacji online.

Warto też zaznaczyć, że od momentu rozpoczęcia naszych badań, czyli od 2018 roku, najbardziej uporczywym błędem, który Polacy regularnie popełniają, pozostaje napewno, który stanowi ponad 18% wszystkich przeanalizowanych jednostek. To pokazuje, jak trwale niektóre błędy zapisały się w naszym języku mimo działań edukacyjnych i dostępu do informacji o poprawnej polszczyźnie.

Polska ortografia obejmuje znacznie więcej niż kwestie dotyczące ż/rz, ó/u, ch/h, i/ii/ji czy zasad użycia ą i ę oraz wielkości liter. Istotnym elementem, który sprawia użytkownikom języka polskiego spore trudności, jest poprawna pisownia wyrazów w formie łącznej i rozłącznej, co potwierdza nasze zestawienie. Niejednokrotnie przyczyną błędów są niejasności wynikające z braku konsekwencji w regułach ortograficznych, które prowadzą do wątpliwości, czy dane wyrażenie należy zapisać razem, czy osobno – typowym przykładem takiej niepewności jest para wyrazów na pewno i naprawdę.

Aby uzyskać dokładniejszy obraz zmian, warto spojrzeć na załączone grafiki, które ilustrują dane liczbowe i procentowe, a także przedstawiają wizualizację 15 najczęściej popełnianych błędów w internecie w 2023 roku. Obserwując te zmiany, możemy dokonać bardziej szczegółowej analizy, która pozwoli nam zrozumieć, jakie czynniki miały wpływ na obecny stan języka polskiego w sieci.

Podsumowanie

Analizując dane z najnowszego raportu dotyczącego błędów językowych w 2023 roku, obserwujemy nie tylko utrzymujące się trudności związane z ortografią, ale również zauważalny wzrost liczby najczęściej występujących błędów. W szczególności zwraca naszą uwagę dość niepokojąca zmiana liczby błędów na platformach YouTube, na którym odnotowano wzrost o kilkanaście punktów procentowych, oraz TikTok, ze wzrostem o kilka punktów procentowych w stosunku do roku poprzedniego. Z kolei w portalach internetowych i na Instagramie zmiany te były znacznie mniejsze.

Niemniej warte odnotowania jest to, że liczba najpowszechniejszych błędów na Facebooku wykazała tendencję spadkową w porównaniu z rokiem 2022. Świadczy to o potencjalnej zmianie w sposobie korzystania z tej platformy, spadku liczby użytkowników lub o skuteczniejszym sposobie radzenia sobie z błędami przez internautów korzystających z tego miejsca.

Pomimo tych fluktuacji najczęściej popełniane błędy pozostają w sferze ortografii, co niezmiennie wskazuje na potrzebę dalszych działań edukacyjnych. W szczególności konieczne jest zwrócenie uwagi na nieustannie powtarzające się błędy w pisowni łącznej i rozłącznej, które dominują wśród pomyłek.

Obserwowany wzrost błędów wskazuje na złożoność wyzwań, przed którymi stoi współczesna polszczyzna w erze cyfrowej. Szybkość komunikacji często przeważa nad jej jakością, jednak nie powinno to prowadzić do ignorowania norm językowych. Dlatego też jednym z wniosków jest konieczność pochylenia się nad znaczeniem narzędzi automatycznej korekty, które mogłyby wspomagać użytkowników w bieżącej komunikacji. Otwartym pozostaje pytanie, czy takie rozwiązania nie zwolnią nas zbytnio z odpowiedzialności za język, którym się posługujemy.

W kontekście ewolucji języka ważne jest to, aby pamiętać, że naturalne przemiany nie oznaczają, że możemy przestać dbać o język. Błędy, które dziś są powszechne, w przyszłości mogą stać się akceptowane, ale proces ten nie powinien odbywać się kosztem zrozumiałości i czytelności języka. Ostatecznie nasz raport ma na celu nie tylko zdiagnozowanie problemów, ale i zachęcenie do świadomego i aktywnego uczestniczenia w kulturze językowej, co jest kluczowe dla jej zdrowego rozwoju.