Wołacz – jak umiejętnie wołać
Termin „wołacz” to tłumaczenie łacińskiego słowa vocativus. Używamy go w celu przywołania kogoś, zwrócenia się w sposób bezpośredni lub zaapelowania. Choć wołacz jako część mowy nie wiąże się bezpośrednio z resztą zdania, a postawienie pytania, na które mógłby odpowiedzieć, jest niemożliwe, stanowi bardzo interesujący przypadek i warto go poznać!
Formy wołacza
W polszczyźnie możemy się spotkać z różnymi formami wołacza. Pamiętajcie jednak, że dotyczy to wyłącznie rzeczowników rodzaju żeńskiego i męskiego występujących w liczbie pojedynczej. W pozostałych sytuacjach (liczba mnoga, rodzaj nijaki, liczebniki, zaimki i przymiotniki) forma wołacza pozostaje tożsama z mianownikiem.
Wołacz przybiera niekiedy formy nieregularne. Przykładem może być forma „synu!” w miejsce oczekiwanego przez świadomych zasad deklinacji „synie!”. Ten konkretny wyjątek wynika z prasłowiańskiej zasady odmiany zwanej u-tematową.
Czy wołacz możemy zastąpić mianownikiem?
Zwykle odradza się tego typu praktykę, a stosowanie jej jest niemal jednogłośnie uznawane za błąd językowy. Jednakże w języku mówionym dopuszcza się zastępowanie wołacza mianownikiem w odniesieniu do imion. Coraz częściej mówimy bowiem „Hania!”, nie zaś „Haniu!”. Mimo wszystko w języku pisanym zalecamy pozostać przy wołaczu. Unikniemy przez to ewentualnego błędu. Jeśli chodzi o sytuacje, w których niedopuszczalne jest zastąpienie wołacza mianownikiem, warto wyróżnić te, gdy:
- przed imieniem adresata wypowiedzi znajdują się zaimki dzierżawcze lub wskazujące, przymiotniki, np. „Powiedz mi, dobry człowieku!”;
- zwracając się bezpośrednio do adresata, wskazujemy jego konkretną funkcję, np. „W porządku, generale!”;
- zwrot do adresata występuje po zaimku osobowym „ty”, np. „Ty głupku!”.
Rola wołacza wśród przypadków
Zdarza się, że wołacz bywa uznawany przez językoznawców za odmienny od pozostałych przypadków, przez co jest wykluczany z systemu deklinacji. Argumentuje się to tym, że między znaczeniem w nim zawartym a pozostałymi wyrazami zdania nie ma związku. Co ciekawe, wołacz, jako dziedzictwo m.in. języka prasłowiańskiego, pozostał w użyciu tylko w niektórych językach słowiańskich. W języku rosyjskim np. wołacz nie funkcjonuje. Tym bardziej warto kultywować stosowanie tego wyjątkowego przypadka!
?
