Heretyk, czyli kto? Znaczenie, synonimy i odmiana wyrazu

Być może pamiętacie z lekcji historii, że heretyk to słowo powiązane z religią. Czy możemy użyć jednak tego słowa w jakimś innym kontekście? Czas na lekcję języka polskiego! W niniejszym artykule wyjaśniamy, kim jest heretyk i co reprezentuje. Sprawdźcie, jeśli jeszcze nie wiecie.

Heretyk w ujęciu historycznym

Rozłam kościoła katolickiego w średniowieczu spowodował liczne konflikty na tle religijnym. Wówczas heretykami nazywano osoby, które szerzyły nauki niezgodne z nauką kościoła i sprzeczne z dogmatami wiary chrześcijańskiej. Heretykiem nazwano Lutra, a potem Kalwina czy Husa.

W średniowieczu heretyków karano karą śmierci, na przykład palono na stosie tych, którzy według ówczesnego kościoła szerzyli herezje. Do dziś określenie szerzyć herezje oznacza mówienie czegoś sprzecznego z dotychczasowymi poglądami lub z obecnym stanem wiedzy, najczęściej w kwestii religijności, ale nie tylko.

Heretyk – kto to jest? Co to znaczy? Definicja, czyli znaczenie słowa

Wyraz heretyk może występować w dwóch znaczeniach:

1Zgodnie z powyższymi informacjami heretyk to osoba głosząca poglądy sprzeczne z dogmatami religijnymi bądź nauką kościoła.

2W szerszym znaczeniu tego słowa, wykraczającym poza religijność, heretyk to osoba sprzeciwiająca się powszechnym poglądom i obecnym normom oraz odważnie wyrażająca swoje inne zdanie bądź sprzeciw.

Heretyk – synonimy i wyrazy bliskoznaczne

Pomocne w zapamiętaniu tego, kto to jest heretyk, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne:

W ścisłym znaczeniu tego słowa:

W sensie przenośnym:

Wyrazy pokrewne

Kolokacje, czyli popularne połączenia ze słowem heretyk

Przykłady użycia słowa heretyk w literaturze

Po co wy, heretycy, w kościele bywacie,
Kiedy ceremonije za śmiech sobie macie?
Jeśli zła w oczu waszych msza i procesyja,
Aza lepsze łakomstwo i ta ambicyja?

Jan Kochanowski, Fraszki, księgi trzecie, Na heretyki

Heretyk sprośny, Turczyn, jansenista,
Ateusz, piekła zarażony jadem,
Oszczerca, z cudzych defektów korzysta,
Godzien największej być kary przykładem;
Niechaj go hańba ogarnie wieczysta
I wszystkich, którzy tym będą iść śladem!

Ignacy Krasicki, Antymonachomachia

Błąd błahy jak ten drugi w zamkowej kaplicy?
Gdyś, książę, przed statuą Maryi Dziewicy
Rzucony na kolana – już nie pomnisz pewnie –
Tak się modlił gorąco i błagał tak rzewnie…
A wtem posłyszał szelest sukni niespodzianie
Pewnej damy za sobą: bo i któż jest w stanie
Ustrzec się roztargnienia? Z ziemi się porwałeś
I – syn króla, bohater – jak heretyk drżałeś.
Na zbladłych ustach struta modlitwa skonała!
Zaprawdę, nawet śmieszną ta scena się stała […]

Friedrich Schiller, Don Carlos

– Bóg miłosierny!
– Że miłosierny, to miłosierny, aleć i On bez abominacji na heretyków patrzeć nie może.
A to nie tylko heretyk, ale i zdrajca. Ot co!
Tu pan Zagłoba zadarł głowę i począł spoglądać ku górze.
– Boję się – rzekł po chwili – żeby mi który Szwed, z tych, co się prochami wysadzili, na łeb nie zleciał, bo że ich tam w niebie nie przyjęto, to pewna!

Niejaki Hutter, heretyk spalony na stosie w Tyrolu w szesnastym wieku, był założycielem tej sekty głoszącej powrót do pierwotnej wspólnoty chrześcijan w myśl Ewangelii.

Czesław Miłosz, Abecadło Miłosza

Odmiana słowa heretyk

* Forma heretyki wyraża negatywny, wręcz pogardliwy stosunek. Użył jej Jan Kochanowski w tytule swojej fraszki: Na heretyki, którą znajdziecie powyżej w przykładach z literatury.