Imiesłów przymiotnikowy – czyli co?

Zanim odpowiemy na to pytanie, warto przyjrzeć się imiesłowom w ogóle. Próba zdefiniowania tej części mowy wbrew pozorom wcale nie zwiastuje spektakularnego sukcesu. Choć w szkole z pewnością uzyskamy zwięzłą odpowiedź na to pytanie, problem jest nieco bardziej złożony. Postaramy się wyjaśnić Wam tę kwestię.

Czy imiesłowy istnieją?

Według zasad tradycyjnej gramatyki imiesłowy istnieją i mają się dobrze. Stanowią specyficzne formy czasowników. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że nie wszyscy językoznawcy zgadzają się z tą teorią. Do grona takich osób zalicza się polski językoznawca, profesor nauk humanistycznych Zygmunt Saloni. Jego zdaniem imiesłowy jako osobna forma nie istnieją. Są natomiast częścią, odpowiednio, przysłówków lub przymiotników.

Zestawiając tę teorię ze szkolną definicją imiesłowów (nazywającą imiesłowy nieosobowymi formami czasownika) i starając się znaleźć złoty środek w definiowaniu tego zjawiska gramatycznego, można stwierdzić, że imiesłowy to wyrazy stworzone na podstawie czasownika, które na płaszczyźnie gramatycznej można porównać z przymiotnikiem lub przysłówkiem. Możemy teraz przejść do właściwej części artykułu traktującej o imiesłowie przymiotnikowym.

Imiesłów przymiotnikowy czynny

Określa on rzeczownik pod kątem stanu lub wykonywanej czynności. Jako że odpowiada zdaniu podrzędnemu przydawkowemu, jest określeniem rzeczownika i pełni funkcję przydawki. Takie imiesłowy tworzymy od czasowników niedokonanych poprzez dodanie końcówek -ący, -ąca, -ące. Zwykle jednak wystarczy do podstawy w 3. osobie liczby mnogiej czasownika dodać końcówki -cy, -ca, -ce. Przykładowo:

myśleć - myślą + ca = myśląca
mieć - mają + ce = mające

Przykłady zdań zawierających imiesłowy przymiotnikowe czynne:

Ania to kobieta pracująca.
Mój ulubiony zegar to ten głośno tykający.

Obecnie imiesłowy przymiotnikowe czynne z „nie” piszemy łącznie.

Imiesłów przymiotnikowy bierny

Tworzymy je od czasowników przechodnich dokonanych i niedokonanych, dodając końcówki -ty, -ta, -te, -ny, -na, -ne. Przykładowo:

Zabrać ‒ zabrany
Bić ‒ bity

Takie imiesłowy używane są w celu utworzenia strony biernej czasowników, np.:

Ten temat jest wałkowany od dekad.
Twój wniosek jest wciąż brany pod uwagę.
Stefan po chorobie jest nadal opuchnięty.

W przypadku imiesłowów przymiotnikowych biernych także stosujemy pisownię łączną z „nie”.

Imiesłowy przymiotnikowe są potrzebne...

…a stosowanie ich wzbogaca język. Oczywiście pod warunkiem, że posługujemy się nimi poprawnie. Wymaga to pewnego stopnia wtajemniczenia, ale jak widać, nie warto się zrażać. Co ciekawe, od niektórych czasowników możliwe jest utworzenie wyłącznie biernego lub wyłącznie czynnego imiesłowu przymiotnikowego.

Mamy nadzieję, że artykuł okazał się pomocny, choć imiesłowy nie są tak proste, jak mogłoby się wydawać!

?