Wykrzyknik i partykuła – niepozorne i nieodmienne części mowy. Do czego w ogóle służą?

W języku polskim wyróżniamy dziesięć części mowy – pięć odmiennych (w tym zaimki częściowo – zaimek przysłówkowy się nie odmienia) i pięć nieodmiennych. Spośród nieodmiennych najmniej uwagi poświęcamy partykule i wykrzyknikowi. Czy zastanawialiście się, do czego w ogóle służą?

Zapewniamy Was, że wykrzyknik i partykuła są bardzo efektowne. Wyrażają przede wszystkim nasze emocje. Weźmy więc pod lupę te dwie najmniej doceniane części mowy.

Wykrzyknik

Wyrazy nieodmienne, które wyrażają stan uczuciowy mówiącego i służą do wzywania kogoś, to wykrzykniki. Dzięki nim zaznaczamy w mowie radość, podziw, niezadowolenie, złość czy nawet wstręt, odrazę: ach!, och!, ha!, łuu!, hura!, fuj!, fe!, eh!, aj!, ojoj!, mniam!. Do wykrzykników możemy zaliczyć również przekleństwa i wulgaryzmy, np. psiakrew!, cholera!. Co ciekawe, prawdziwą intencję osoby mówiącej możemy odczytać dopiero z intonacji i kontekstu wypowiedzi.

Wspomnieć też należy o wyrazach dźwiękonaśladowczych, które również możemy zaliczyć do wykrzykników, np. bęc!, trach!, łups!, puk!, kukuryku!, człap-człap!. Temu zagadnieniu poświęciliśmy cały artykuł: Onomatopeja – definicja i przykłady użycia wyrazów dźwiękonaśladowczych.

Dzięki wykrzyknikom możemy nawiązać kontakt i przywitać się z drugą osobą, np. hej!, halo!, siema!, ahoj!, ej!. Funkcją wykrzykników jest także wyrażenie woli mówiącego. Gdy chcemy, żeby ktoś sobie poszedł, powiemy precz! lub sio!, a jeśli mamy zamiar uciszyć rozmówcę, użyjemy słówka cii!.

Partykuła

Funkcją tej nieodmiennej i niesamodzielnej części mowy jest wzmocnienie, uwydatnienie jakiegoś wyrazu lub modyfikowanie wypowiedzi. W praktyce szkolnej wymienia się partykuły takie jak li, czy, no, że, niech, by, nie. Ale co z nimi zrobić? Jak ich używać?

Partykuły mogą przeczyć, np. nie, przypuszczać, np. by, chyba, rozkazywać, np. niech, pytać, np. czy, li, potwierdzać, np. tak, życzyć, np. oby oraz wzmacniać wypowiedź, np. no, że.

Partykuły sprawiają, że nasze wypowiedzi wywierają większe wrażenie na odbiorcy. Posłużmy się przykładem. Dzieci zajęte zabawą na podwórku raczej nie zareagują na zawołanie Chodź!. Jeśli zniecierpliwiona mama krzyknie po raz drugi, używając partykuł: No chodźże wreszcie!, ma większą szansę na to, że dziecko zareaguje.

Które wykrzykniki i partykuły są przez Was najczęściej używane? ?

?