Kiedy piszemy „ą”, a kiedy „om”?

Samogłoski nosowe „ą” i „ę” wyróżniają polszczyznę spośród języków słowiańskich – w tej grupie językowej głoski te zachowały się tylko w językach polskim i kaszubskim. Niestety sami Polacy mają problem z prawidłowym wymawianiem i zapisywaniem tych samogłosek. Tym razem podamy zasady ortograficzne, kiedy piszemy „ą”, a kiedy „om” („ą”, które w istocie jest nosowym „o”!).

Rys. Henryk Sawka

Przyczyny  trudności w pisowni są dwie

Po pierwsze – powszechne niechlujstwo fonetyczne i wymawianie „om” zamiast „ą” na końcu czasowników w 3 os. l. mn. (poprawne: piszą, liczą, malują, niepoprawne: piszom, liczom, malujom albo, co gorsza, piszo, liczo, malujo).

Po drugie – „ą” przed spółgłoskami wargowymi p, b, m wymawiamy jako „om”, np. dąb [domb], gołąbek [gołombek], trąba [tromba].

Oto kilka zasad

Literę „ą” piszemy w zakończeniach następujących wyrazów:

• W narzędniku l. poj. rzeczowników, przymiotników, liczebników, zaimków, imiesłowów r. żeńskiego, np. Niedługo wyjadę z tą całą ekipą.
• W czasownikach w 3. os. l. mn. w czasie teraźniejszym i czasie przyszłym prostym, np.  malują, śpią, napiszą (wersja zasady dla opornych: Jeśli odpowiadamy na pytanie „Co robią?”, to na końcu odpowiedzi zawsze znajdzie się „ą”).
• W czasownikach w czasie przeszłym i w trybie przypuszczającym przed literą „ł”, gdy słychać „o”, np. wziąłem, odpocząłbym („ł” w czasownikach, w których najpierw słychać „o”, zawsze jest podejrzane!).

Litery „om” piszemy na końcu rzeczowników w celowniku l. mn., np. Przyglądał się pięknym widokom, kobietom, książkom.

Ą – Idę z jedną kobietą. (l. poj. – jedna litera w końcówce, czyli „ą”).
OM – Przyglądam się kilku kobietom. (l. mn. – dwie litery w końcówce, czyli „om”).

?