Plemię – co to jest? Definicja, synonimy, przykłady użycia
Plemię jest jedną z najstarszych grup społecznych. Jaką konkretną zbiorowość ludzką możemy nazwać w ten sposób? Co dokładnie charakteryzuje plemię? Czy ten wyraz ma jakieś synonimy? Tego dowiecie się z lektury niniejszego artykułu.
Co to jest plemię? Etymologia wyrazu
Pojęcie plemię wywodzi się z języka prasłowiańskiego – od wyrazu *plemę (*pledmen-) oznaczającego ‘rodzina, ród, plemię’. Wyraz ten pozostaje w związku etymologicznym z prasłowiańskim *plodъ oznaczającym ‘płód’. Co ciekawe, ten sam źródłosłów, co słowo plemię, ma rzeczownik plemnik, którym określamy męską komórkę rozrodczą.
Co to jest plemię? Znaczenie wyrazu
1 Plemieniem określamy najbardziej pierwotną grupę ludzi, która wywodzi swoje pochodzenie od wspólnego przodka. Ludzie tworzący dane plemię zamieszkują jedno wspólne terytorium. Porozumiewają się tym samym językiem oraz mają wspólne wierzenia, zwyczaje i świadomość bardzo bliskiego pokrewieństwa. Ludność danego plemienia tworzy niezbyt rozwiniętą cywilizacyjnie wspólnotę społeczną, jednak jak wiemy z historii, każde plemię jest w stanie zbudować wysoko rozwiniętą cywilizację. Obecnie podział na plemiona pozostał u rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej i Północnej oraz wysp Pacyfiku. Wiele plemion znajdziemy też wśród koczowniczych ludów Afryki.
2 Dawniej gdy mówiono o plemieniu, miano na myśli ogólnie jakieś pokolenie, czyjeś potomstwo bądź jakiś ród.
3 W znaczeniu potocznym plemieniem czasami określa się grupę ludzi, którą łączą jakieś wspólne cechy, zachowania lub zainteresowania.
Plemię – przykłady użycia
- Amazonki to znane z mitologii greckiej plemię wojowniczych kobiet.
- Starożytni Izraelici dzielili się na dwanaście plemion.
- W dawnej Europie żyły między innymi plemiona celtyckie, germańskie i słowiańskie.
- Plemiona Azteków i Majów zbudowały potężne cywilizacje w Mezoameryce.
- Wojna pomiędzy plemionami Tutsi i Hutu to jeden z najbardziej krwawych konfliktów.
Plemię – synonimy i wyrazy bliskoznaczne
- Społeczność, szczep, wspólnota, grupa etniczna.
- Potomstwo, pokolenie, ród, krew, klan, rodzina.
Plemię – wyrazy pokrewne
- Plemienny, plemienna, plemienne.
Plemię – połączenia wyrazowe
- Koczownicze, pasterskie, rolnicze, wędrowne, wojownicze, afrykańskie, celtyckie, germańskie, greckie, hebrajskie, izraelskie,
- słowiańskie, miejscowe, sąsiednie, tubylcze, dzikie, prymitywne, wrogie plemię,
- plemię wojowników, Apaczów, Irokezów, Bojów, Bałtów, Hutu, Tutsi, Indian, Majów, Azteków, Celtów, Germanów, Słowian, Afryki,
- członek, potomek, wódz, kultura, obyczaje, tradycja, wędrówka, życie plemienia,
- walki plemion,
- kobieta, osoba, mężczyzna z plemienia,
- należeć do plemienia,
- pochodzić z plemienia.
Plemię – odmiana wyrazu
| liczba pojedyncza | |
| M. | plemię |
| D. | plemienia |
| C. | plemieniu |
| B. | plemię |
| N. | plemieniem |
| Ms. | plemieniu |
| W. | plemię |
| liczba mnoga | |
| M. | plemiona |
| D. | plemion |
| C. | plemionom |
| B. | plemiona |
| N. | plemionami |
| Ms. | plemionach |
| W. | plemiona |
Przykłady użycia wyrazu plemię w literaturze
Obie te społeczności, a więc osiadłe, rolnicze plemiona Bantu i ruchliwe, lotne plemiona koczownicze Tuaregów, miały zawsze dwie odmienne filozofie. Dla ludzi Bantu źródłem ich siły, a nawet źródłem życia jest ziemia – siedziba przodków. Bantu chowają zmarłych na swoich polach, często w pobliżu domów, a nawet pod podłogą chaty, w której mieszkają. W ten sposób ten, który umarł, w dalszym ciągu, symbolicznie, uczestniczy w egzystencji żywych, czuwa nad nimi, doradza, interweniuje, błogosławi albo wymierza kary. Ziemia plemienna, rodzinna jest nie tylko źródłem utrzymania, ale i wartością świętą, miejscem, z którego człowiek powstał i do którego powróci. Tuareg – koczownik, człowiek otwartej przestrzeni i bezgranicznych kresów, lisowczyk i kozak Sahary – ma inny stosunek do przodków. Kto umarł – znika z pamięci żywych. Tuaregowie chowają zmarłych na pustyni, w dowolnym miejscu, przestrzegając jednego – aby nigdy tam nie powrócić.
Ryszard Kapuściński, Heban
Staś słuchał z bijącym sercem i natężoną uwagą. Były w tej rozmowie rzeczy pocieszające, a mianowicie to, że pościg był urządzony, nagrody obiecane i że szejkowie plemion pobrzeżnych odebrali rozkazy zatrzymywania karawan jadących na południe. Ucieszyła chłopca i wiadomość o parowcach płynących w górę rzeki, napełnionych wojskiem angielskim. Derwisze Mahdiego mogli się mierzyć z armią egipską i nawet zwyciężać ją, ale z Anglikami była całkiem inna sprawa […]
Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy
