Retrospekcja – definicja i przykłady
Czy zdarzyło się Wam podróżować w czasie razem z postacią literacką? Nie, nie chodzi nam o wehikuł czasu. Mamy na myśli wspomnienia, które przywołuje bohater. Taka podróż ma swoją nazwę. To retrospekcja i właśnie o niej przeczytacie w naszym artykule.
Retrospekcja – co to jest? Wyjaśnienie
Retrospekcja polega na przywołaniu w utworze wydarzeń, które miały miejsce w przeszłości, przed akcją właściwą. Wyobraźcie sobie taką sytuację: trwa dialog między dwiema postaciami i nagle jedna z nich zaczyna opowiadać o tym, co wydarzyło się w jej dzieciństwie. To jest właśnie retrospekcja.
Bardzo często retrospekcje pojawiają się pod wpływem impulsu – bohater czuje smak lub zapach, który wywołuje pewne skojarzenia, albo spotyka osobę, z którą łączą się jakieś wspomnienia. Retrospekcje uruchamiają również pamiętniki, odnalezione listy z przeszłości czy pamiątki rodzinne odnalezione na strychu.
Retrospekcje – funkcja
Retrospekcje pełnią różne funkcje. Sprawdźcie, czy spotkaliście się kiedyś z którymś z poniższych chwytów narracyjnych.
- Narrator postanawia opóźnić rozwój akcji. Nagle bohater zaczyna snuć wspomnienia, a Wy aż przebieracie nogami z niecierpliwości, bo chcecie wiedzieć, co za chwilę się stanie w akcji głównej.
- Narrator cofa Was do przeszłości, żebyśmy mogli lepiej zrozumieć postępowanie postaci. Opowiada o jej trudnym dzieciństwie albo jakimś ważnym wydarzeniu, które wpłynęło na to, jaką teraz jest osobą.
- Narrator albo jeden z bohaterów przypomina Wam te wydarzenia z przeszłości, o których mogliście zapomnieć.
- Narrator ujawnia za pomocą retrospekcji pewne informacje z przeszłości tylko Wam, ale sami bohaterowie nie mają o nich pojęcia.
Retrospekcja – przykłady w literaturze
Gdzie znaleźć retrospekcje? Oto kilka przykładów utworów wykorzystujących ten chwyt narracyjny.
- Odyseja Homera – Odyseusz opisuje swoje przygody królowi Alkinoosowi na wyspie Feaków.
- Pan Tadeusz Adama Mickiewicza – opowieść Gerwazego i spowiedź księdza Robaka, w trakcie których zostają ostatecznie wyjaśnione przyczyny konfliktu między rodzinami Horeszków i Sopliców.
- Lalka Bolesława Prusa – dzięki pamiętnikowi Ignacego Rzeckiego czytelnik poznaje wiele szczegółów dotyczących przeszłości Stanisława Wokulskiego.
- W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta – tego autora uważa się za mistrza
retrospekcji. W cyklu W poszukiwaniu straconego czasu retrospekcja to główny chwyt narracyjny, a najbardziej znanym motywem związanym z tym dziełem jest magdalenka – ciastko, którego smak wywołuje u bohatera cały ciąg wspomnień. - Daphne du Maurier, Rebeka – czytelnik poznaje losy pierwszej pani de Winter dzięki retrospekcjom, prowadząc śledztwo razem z bohaterką powieści. Już zdanie otwierające książkę zapowiada, jak ważne będą w niej wspomnienia: „Śniło mi się tej nocy, że znowu byłam w Manderley”.
Retrospekcja w filmie
Retrospekcję znajdziecie także w filmach. W sztuce filmowej nazywa się ją również flashbackiem. Oto przykłady filmów, w których pojawiają się sceny przerywające główną akcję i pokazujące wydarzenia z przeszłości.
- Pamiętnik Nicka Cassavetesa,
- Forrest Gump Roberta Zemeckisa,
- Memento Christophera Nolana,
- Harry Potter i komnata tajemnic Chrisa Columbusa,
- Władca Pierścieni. Powrót króla Petera Jacksona.
Nie chcemy nikomu zepsuć przyjemności oglądania, więc sami sprawdźcie, co wnoszą do akcji tych filmów retrospekcje.
