Starczy czy wystarczy? Wyrazy i formy wyrazów, które nie są błędne, ale wydaje się, że są

Zdarza się, że słyszymy z czyichś ust jakiś wyraz i krzywimy się. Bo to brzydko brzmi i na pewno jest niepoprawne! Tym razem rozprawimy się z mitem dotyczącym wyrazów i form wyrazowych, które nie są błędne, ale wielu osobom wydaje się, że są.

STARCZY – „Starczy to może być wiek”. „Starczy to może być uwiąd”. Ile razy to już słyszeliście z ust mądralińskich? Starczy już krytykowania słowa „starczy” w znaczeniu „wystarczy”!

Profesor Bańko na pytania: „Czy poprawnie jest mówić, że czegoś już starczy? Czy trzeba powiedzieć wystarczy?” odpowiedział: „Oba czasowniki są równie dobre, ale ten z przedrostkiem wy- jest częstszy”. 

„Starczy”¹ to po prostu homonim (wyraz, który brzmi tak samo jak inny, ale znaczy co innego). Zagadka rozwiązana – poprawne są obie formy, czyli starczy i wystarczy.

POSPIESZNY – mówi się „pośpiech”, nie „pospiech”, więc pociąg musi być pośpieszny. A tu niespodzianka – możemy powiedzieć i napisać „pospieszny”, ponieważ forma ta jest równoważna. Nie wierzycie? Sprawdźcie sami: https://sjp.pwn.pl/szukaj/pospieszny.html.

PRZEKONYWAJĄCY – co to w ogóle za słowo? Przecież jest „przekonujący”. Wielu mówi też „przekonywujący” (i nawet Word tego nie podkreśla). To jak w końcu jest poprawnie? 3,2,1… Oto rozwiązanie:

przekonujący – forma poprawna, najczęstsza,
przekonywający – forma poprawna, książkowa,
przekonywujący – forma niepoprawna, lecz często spotykana.

Chyba nie musimy przekonywać, że tak jest?

Przeczytaj również 10 słówek, które zwiększą Twoją elokwencję. Część 2

CHŁOPACY – może dla niektórych brzmi to koszmarnie, choć bardziej dorośle niż „chłopcy”. Są też „chłopaki” – to może brzmieć już nieco lepiej. Tylko że problem tkwi w dziwactwie gramatycznym. „Chłopaki” mają rodzaj… niemęskoosobowy. Zobaczcie sami:

• Te chłopaki nie przyszły dziś do szkoły.

Ujmuje to chłopakom męskości. Tę plamę na honorze zmyła forma „chłopacy”. Męskoosobowa, rzecz jasna:

• Ci chłopacy nie przyszli dziś do szkoły.

Liczba mnoga od „chłopak” brzmi „chłopaki” albo „chłopacy” (tak jak „pijak” i „pijacy”).

Jeśli nie chłopaki/chłopcy, to jak nazwać młodych mężczyzn? Między innymi słownik języka polskiego w pełni akceptuje formę „chłopacy”. Przecież tu chodzi o męską dumę, więc nie będziemy już tego krytykować. ;)

MENEDŻER – w ciągu ostatnich lat liczba managerów, menedżerów, menadżerów rośnie w Polsce w bardzo szybkim tempie, ale wielu z nich nie wie, jak ich stanowisko zapisać poprawnie, po polsku. Śpieszymy z odpowiedzią!

Oto przed Państwem rzeczownik zapożyczony z języka angielskiego, który ma 3 warianty. Wszystkie poprawne: menedżer, menadżer, manager². Do wyboru, do koloru. Polszczyzna była bardzo niezdecydowana, więc postanowiła zachować 3 określenia osoby zarządzającej przedsiębiorstwem albo załatwiającej sprawy artystów czy sportowców. Pamiętajcie jednak, aby w tekście wybrać jedno i konsekwentnie je stosować.

Przeczytaj również Manager czy menager – jak zapisywać i odmieniać spolszczoną nazwę tego stanowiska?

ZNIKŁ I WYBUCHŁ – ach, te problematyczne czasowniki! Często zastanawiamy się, jak należy poprawnie powiedzieć: Znikł czy zniknął? Znikło czy zniknęło? Niezależnie od tego, którą formę wybierzemy, powiemy poprawnie.

A jak jest z czasownikiem „wybuchnąć”? Wybuchnęła czy wybuchła? Tu też obydwie formy są poprawne, jednak „wybuchnęła” najczęściej dotyczy istot żywych:

• Na wieść o śmierci Enrique Mariola wybuchnęła płaczem.

A wybuchła rzeczowników nieżywotnych:

• Wybuchła bomba.

Wybuchła też elektrownia w Czarnobylu czy druga wojna światowa.

POSTACI – najważniejsze postaci w „Lalce” Prusa to Wokulski, Rzecki i Łęcka. Co do tego faktu na pewno się zgodzicie. Ale: „postaci”? Dlaczego nie „postacie”? Liczba mnoga rzeczownika „postać” brzmi: „postaci” bądź „postacie”. Obydwie formy są poprawne. Podobnie jest z baśnią i dniami: „baśni” bądź „baśnie”, „dni” bądź „dnie” (Ktoś z Was czytał „Noce i dnie”?).

PLASTYK jako tworzywo sztuczne – no jak to tak? Plastyk to artysta, a nie tworzywo sztuczne. Zajrzyjmy do słownika języka polskiego:

plastik, plastyk³

Są to formy oboczne, jednak „plastik” jest zdecydowanie bardziej rozpowszechniony. Nie poprawiajcie zatem osoby mówiącej na plastik „plastyk”. Forma ta występuje w słowniku i też jest poprawna. Nawet torba może być plastykowa!

Czy znacie jeszcze inne słówka, które sprawiają wrażenie błędnych?

¹ https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Starczy-wystarczy;7847.html
² https://sjp.pwn.pl/sjp/mened%C5%BCer;2567492
³ https://sjp.pwn.pl/slowniki/plastik%20plastyk.html