Złoty czy złotych? 5 złoty czy 5 złotych? Problemy z polską walutą...
Liczebniki nigdy nie były mocną stroną Polaków. Nazwy liczb odmieniają się w tak zaskakujący sposób, że nie ogarniamy. Pięć zmienić się potrafi w pięciu, pięcioro, piąty i tak dalej. A jeszcze gorzej jest, gdy do akcji wkroczy polski złoty – nasza waluta. Jak powinniśmy mówić: złoty czy złotych? 5 złoty czy 5 złotych?
Niektóre rzeczowniki w języku polskim odmieniają się jak przymiotniki, np. motorniczy – motorniczemu, motorniczego; niepełnosprawny – niepełnosprawnemu, niepełnosprawnego. Tak samo jest ze złotym. Odmieńmy go przez przypadki:
l. poj.
złoty
złotego
złotemu
złoty / złotego
ze złotym
o złotym
złoty!
l. mn.
złote
złotych
złotym
złote
ze złotymi
o złotych
złote!
Na pewno zgodzicie się, że nazwa naszej waluty odmienia się jak przymiotnik. Niektórym wydaje się, że lepiej tego nie odmieniać, bo skoro jest 1 złoty, 2 złote, to i 5 złoty(!). Tak nie jest. Prawidłowe formy to: 1 złoty, 2 złote, ale: 5 złotych.
Obowiązuje następująca reguła:
Dla liczb z zakresu 5–14 lub gdy ostatnia cyfra liczby wynosi 1, 5, 6, 7, 8, 9, 0 mówi i pisze się „złotych” (np. 18 złotych, 85 złotych). Te liczby łączą się z dopełniaczem. Ostatnia cyfra 2, 3, 4 – mówi i pisze się „złote” (np. 42 złote, 104 złote). Liczby te z kolei podaje się w formie mianownika.
Formę złoty zastosujemy, gdy łączy się z liczebnikiem jeden, np. To kosztuje jeden złoty. Inaczej będzie już w wypadku wyrażeń 21 zł, 61 zł, 151 zł, 1001 zł itp., które również mają ostatni człon jeden. Mówi się zawsze dwadzieścia jeden złotych, sześćdziesiąt jeden złotych, sto pięćdziesiąt jeden złotych, tysiąc jeden złotych (a nie: złoty).
Dlaczego ludzie uparcie mówią 5 złoty zamiast 5 złotych?
Profesor Miodek uważa, że wymawianie słowa „złoty” z liczebnikami (poza przedziałem od dwóch do czterech) bez wyraźnego „-ch” na końcu jest zwykłym niechlujstwem fonetycznym. My przeczuwamy też analogię do grosza. Skoro 1 grosz, 2 grosze i 5 groszy, to 1 złoty, 2 złote i 5 złoty(!).
A na koniec 3 ciekawostki:
- Grosz rządzi się swoimi prawami, dlatego powiemy 5 złotych, ale 5 groszy (bez -ch).
- Złoty pojawił się po raz pierwszy jako moneta w 1663 r. W latach 1916–1924 istniała marka polska. W 1919 r. planowano nadać nowej polskiej walucie nazwę lech. Ostatecznie powrócono do dawnej nazwy – złoty.
- Jako członkowie Unii Europejskiej powinniśmy wiedzieć, że nazwa waluty zjednoczonej Europy jest rodzaju nijakiego, dlatego powiemy jedno euro, a nie jeden euro. Może kiedyś będzie to i nasza waluta? Kto wie? Wtedy skończą się problemy ze złotym, a zaczną z euro?
