Heretyk, czyli kto? Znaczenie, synonimy i odmiana wyrazu
Być może pamiętacie z lekcji historii, że heretyk to słowo powiązane z religią. Czy możemy użyć jednak tego słowa w jakimś innym kontekście? Czas na lekcję języka polskiego! W niniejszym artykule wyjaśniamy, kim jest heretyk i co reprezentuje. Sprawdźcie, jeśli jeszcze nie wiecie.
Heretyk w ujęciu historycznym
Rozłam kościoła katolickiego w średniowieczu spowodował liczne konflikty na tle religijnym. Wówczas heretykami nazywano osoby, które szerzyły nauki niezgodne z nauką kościoła i sprzeczne z dogmatami wiary chrześcijańskiej. Heretykiem nazwano Lutra, a potem Kalwina czy Husa.
W średniowieczu heretyków karano karą śmierci, na przykład palono na stosie tych, którzy według ówczesnego kościoła szerzyli herezje. Do dziś określenie szerzyć herezje oznacza mówienie czegoś sprzecznego z dotychczasowymi poglądami lub z obecnym stanem wiedzy, najczęściej w kwestii religijności, ale nie tylko.
Heretyk – kto to jest? Co to znaczy? Definicja, czyli znaczenie słowa
Wyraz heretyk może występować w dwóch znaczeniach:
1Zgodnie z powyższymi informacjami heretyk to osoba głosząca poglądy sprzeczne z dogmatami religijnymi bądź nauką kościoła.
2W szerszym znaczeniu tego słowa, wykraczającym poza religijność, heretyk to osoba sprzeciwiająca się powszechnym poglądom i obecnym normom oraz odważnie wyrażająca swoje inne zdanie bądź sprzeciw.
Heretyk – synonimy i wyrazy bliskoznaczne
Pomocne w zapamiętaniu tego, kto to jest heretyk, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne:
W ścisłym znaczeniu tego słowa:
- innowierca,
- różnowierca,
- apostata,
- odstępca,
- odszczepieniec,
- bezbożnik,
- poganin.
W sensie przenośnym:
- kontestator,
- buntownik,
- nonkonformista,
- oponent,
- zdrajca.
Wyrazy pokrewne
- Herezja,
- heretyckość,
- heretycki,
- heretyczność,
- heretyczny,
- herezjarcha.
Kolokacje, czyli popularne połączenia ze słowem heretyk
- Uznany za heretyka,
- heretyk i odszczepieniec.
Przykłady użycia słowa heretyk w literaturze
Po co wy, heretycy, w kościele bywacie,
Kiedy ceremonije za śmiech sobie macie?
Jeśli zła w oczu waszych msza i procesyja,
Aza lepsze łakomstwo i ta ambicyja?
Jan Kochanowski, Fraszki, księgi trzecie, Na heretyki
Heretyk sprośny, Turczyn, jansenista,
Ateusz, piekła zarażony jadem,
Oszczerca, z cudzych defektów korzysta,
Godzien największej być kary przykładem;
Niechaj go hańba ogarnie wieczysta
I wszystkich, którzy tym będą iść śladem!
Ignacy Krasicki, Antymonachomachia
Błąd błahy jak ten drugi w zamkowej kaplicy?
Gdyś, książę, przed statuą Maryi Dziewicy
Rzucony na kolana – już nie pomnisz pewnie –
Tak się modlił gorąco i błagał tak rzewnie…
A wtem posłyszał szelest sukni niespodzianie
Pewnej damy za sobą: bo i któż jest w stanie
Ustrzec się roztargnienia? Z ziemi się porwałeś
I – syn króla, bohater – jak heretyk drżałeś.
Na zbladłych ustach struta modlitwa skonała!
Zaprawdę, nawet śmieszną ta scena się stała […]
Friedrich Schiller, Don Carlos
– Bóg miłosierny!
– Że miłosierny, to miłosierny, aleć i On bez abominacji na heretyków patrzeć nie może.
A to nie tylko heretyk, ale i zdrajca. Ot co!
Tu pan Zagłoba zadarł głowę i począł spoglądać ku górze.
– Boję się – rzekł po chwili – żeby mi który Szwed, z tych, co się prochami wysadzili, na łeb nie zleciał, bo że ich tam w niebie nie przyjęto, to pewna!
Niejaki Hutter, heretyk spalony na stosie w Tyrolu w szesnastym wieku, był założycielem tej sekty głoszącej powrót do pierwotnej wspólnoty chrześcijan w myśl Ewangelii.
Czesław Miłosz, Abecadło Miłosza
Odmiana słowa heretyk
| liczba pojedyncza | |
| M. | heretyk |
| D. | heretyka |
| C. | heretykowi |
| B. | heretyka |
| N. | heretykiem |
| Ms. | heretyku |
| W. | heretyku |
| liczba pojedyncza | |
| M. | heretycy/heretyki* |
| D. | heretyków |
| C. | heretykom |
| B. | heretyków |
| N. | heretykami |
| Ms. | heretykach |
| W. | heretycy/heretyki* |
* Forma heretyki wyraża negatywny, wręcz pogardliwy stosunek. Użył jej Jan Kochanowski w tytule swojej fraszki: Na heretyki, którą znajdziecie powyżej w przykładach z literatury.
