Archetyp – co to jest? Definicja, synonimy, przykłady użycia
Czy kiedykolwiek przyszło Wam do głowy, że archetyp jest czymś, co w znacznym stopniu oddziałuje na różne płaszczyzny naszego życia? Pod wpływem archetypu zachowujemy się w określony sposób czy mamy taki, a nie inny pogląd na jakieś sprawy. Czym jest archetyp? Skąd pochodzi to słowo? Jakie są synonimy tego wyrazu? Informacje znajdziecie w tekście poniżej.
Co to jest archetyp? Znaczenie wyrazu
1 Pojęcie archetypu ma swoje początki w filozoficznych wywodach Filona z Aleksandrii. Termin ten został jednak rozwinięty dopiero w psychoanalitycznej teorii szwajcarskiego naukowca – Carla Gustava Junga. Według niego archetyp oznacza wspólny dla wszystkich ludzi, w pewien sposób dziedziczny wzór reagowania i postrzegania świata. Archetyp jest tak głęboko utrwalony w podświadomości członków danej grupy ludzi jako pewnego rodzaju wzorzec, że jest ciągle nieświadomie powtarzanym przez kolejne pokolenia ludzi schematem zachowania, światopoglądu albo jakiegoś procesu.
2 W literaturze archetypem określa się pierwowzór jakiejś postaci, zdarzenia, motywu, obiektu lub zjawiska. W świadomości takie wyobrażenie, które stanowi archetyp, znajdziemy na przykład w Biblii oraz mitologii greckiej. Archetyp pomaga wyjaśnić powielanie pewnych wątków, postaw oraz nawiązań do jakichś postaci, które można dostrzec w literaturze różnych, często odległych od siebie epok.
Archetyp – przykłady użycia
- Penelopa, żona Odyseusza, jest archetypem wiernej żony.
- Biblijny Hiob to archetyp człowieka, który ponosi niezasłużoną karę.
- Mianem literackiego archetypu nazywamy postacie mitologiczne i biblijne reprezentujące uniwersalne i ponadczasowe postawy i zachowania.
Archetyp – etymologia wyrazu
Archetyp wywodzi się z języka greckiego od słowa ἀρχέτυπον [archétypon], będącego połączeniem ἀρχή [arche] – ‘początek’ oraz τῠ́πος [typos] – ‘typ’.
Archetyp – synonimy i wyrazy bliskoznaczne
Pomocne w zapamiętaniu tego, co to jest archetyp, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne.
- Wzór,
- prototyp,
- pierwowzór,
- prawzór,
- model.
Archetyp – wyrazy pokrewne
- Archetypowy,
- archetypowa,
- archetypowe,
- archetypowo,
- archetypiczny,
- archetypiczna,
- archetypiczne,
- archetypicznie
Archetyp – połączenia wyrazowe
- Odwieczne archetypy,
- archetypy i mity,
- pojęcie archetypu,
- teoria archetypu.
Archetyp – odmiana wyrazu
| liczba pojedyncza | |
| M. | archetyp |
| D. | archetypu |
| C. | archetypowi |
| B. | archetyp |
| N. | archetypem |
| Ms. | archetypie |
| W. | archetypie |
| liczba mnoga | |
| M. | archetypy |
| D. | archetypów |
| C. | archetypom |
| B. | archetypy |
| N. | archetypami |
| Ms. | archetypach |
| W. | archetypy |
Przykłady użycia wyrazu archetyp w literaturze
Mimesis ethosu jest świadomym odwzorowaniem budującym świadomą osobowość, mimesis mitu jest integracją tego, co nieświadome (transcendentne, numenalne), z tym, co świadome, działa totalnie i totalizująco, jest domeną całkowitej przemiany, metanoi. Możemy zatem określić wzorzec ethosu jako wzorzec ontofanii personalistycznej (rozumiejąc za Jungiem personę jako „osobowość zewnętrzną”, „archetyp zewnętrzny”, czyli osobę ukonstytuowaną przez fragmentaryczną identyfikację z obszarem wyłącznie świadomego). Wzorzec mitu, ingerując w kondycję świadomości poprzez konfrontację z transcendensem oraz inicjując społeczną i kosmiczną rekreację, byłby wzorcem ontofanii holistycznej.
Maria Zowisło, Filozofia i sport. Horyzonty dialogu
Od czasów rewolucji francuskiej jedna połowa Europy nazywa siebie lewicą, gdy tymczasem drugą oznacza się mianem prawicy. Jest niemal niemożliwością zdefiniowanie którejkolwiek z nich za pomocą jakiejś zasady teoretycznej. Nie ma w tym niczego dziwnego: ruchy polityczne nie opierają się na racjonalnych zasadach, ale na wyobrażeniach, obrazach, słowach, archetypach, które wspólnie tworzą ten czy inny polityczny kicz.
Milan Kundera, Nieznośna lekkość bytu
