Dekadentyzm – co to jest? Definicja, etymologia, przykłady użycia
Przełom wieków ma to do siebie, że zawsze towarzyszą mu pewne charakterystyczne zjawiska, które nie występują w innych epokach. Ludzie od dawien dawna byli mocno przekonani, że jest to czas nagłych, drastycznych zmian, i to niekoniecznie na lepsze, a wręcz przeciwnie. W takim właśnie okresie powstał dekadentyzm. Na czym polega to zjawisko? Wyjaśnienia znajdziecie w poniższym tekście.
Dekadentyzm – co to jest? Definicja słowa
Dekadentyzmem określa się powstały we Francji nurt światopoglądowy, który wyznaczał kierunek i tendencje w kulturze, sztuce i obyczajowości w okresie przełomu XIX i XX w. – nie tylko w rodzimej Francji, lecz także w całej Europie, w tym rzecz jasna w Polsce. Przekonania dekadentyzmu były wyrazem świadomości tego, że nadchodzi nieunikniony zmierzch cywilizacji europejskiej, czyli mówiąc inaczej, że chyli się ona ku upadkowi. Przedstawiciele dekadentyzmu przyjmowali więc postawę bierności i rezygnacji. Stali na stanowisku, że skoro i tak nie da się ocalić całego dorobku kulturowego ludzkości, to nie warto robić czegokolwiek.
Myśli przewodnie towarzyszące dekadentyzmowi miały swoje początki w dziełach filozoficznych Artura Schopenhauera i Fryderyka Nietzschego. W dekadentyzmie ukazywano głównie kres wszystkich możliwości artystycznych. Stąd też przekonanie, że tworzenie sztuki nie jest już możliwe, więc i ona skazana jest na unicestwienie.
Przekonanie o nadchodzącej zagładzie cywilizacji oraz lęk przed otaczającym światem były podłożem dekadentyzmu. Co więcej, choć zabrzmi to paradoksalnie, to w głównej mierze postęp technologiczny, który był milowym krokiem rozwoju cywilizacji, według dekadentyzmu stał się przyczyną ogólnoświatowej destrukcji.
Ponadto oczekiwane skutki, które miały być następstwem poprzedniej epoki, czyli pozytywizmu, niepotrzebnie rozbudziły płonne nadzieje, a w większości przyniosły niepowodzenia, co stało się przyczyną twierdzenia, że ludzka egzystencja i tak jest pogrążona w kryzysie i pozbawiona sensu. To sprawiło, że dekadentyzm stał mocno w opozycji do pozytywizmu.
Dekadentyzm – przykłady użycia
- Motywy dekadentyzmu można znaleźć w Melancholikach Elizy Orzeszkowej, a także w Quo vadis Henryka Sienkiewicza.
- Poezja okresu Młodej Polski jest ukształtowana przede wszystkim przez idee związane z dekadentyzmem.
Dekadentyzm – etymologia wyrazu
Do języka polskiego wyraz dekadentyzm został zapożyczony z francuskiego. Wywodzi się od decadence, co oznacza ‘chylenie się ku upadkowi’, ‘upadek, schyłek’.
Dekadentyzm – wyrazy pokrewne
- Dekadencja, dekadencki, dekadencka, dekadenckie, dekadencko, dekadent, dekadentka.
Dekadentyzm – połączenia wyrazowe
- Modernistyczny dekadentyzm,
- dekadentyzm w literaturze,
- przedstawiciel, poetyka dekadentyzmu.
Dekadentyzm – odmiana wyrazu
| liczba pojedyncza | |
| M. | dekadentyzm |
| D. | dekadentyzmu |
| C. | dekadentyzmowi |
| B. | dekadentyzm |
| N. | dekadentyzmem |
| Ms. | dekadentyzmie |
| W. | dekadentyzmie |
| liczba mnoga | |
| M. | dekadentyzmy |
| D. | dekadentyzmów |
| C. | dekadentyzmom |
| B. | dekadentyzmy |
| N. | dekadentyzmami |
| Ms. | dekadentyzmach |
| W. | dekadentyzmy |
Przykłady użycia wyrazu dekadentyzm w literaturze i prasie
O naszym czasie jak dotąd powiedzieć można co najwyżej, że charakteryzuje go niezdolność do wytworzenia własnej diagnozy. Romantyczne przesilenie, kryzys wartości, dekadentyzm i pesymizm Młodej Polski nie odpowiadają chaosowi naszych czasów. Chaos ten jest przede wszystkim chaosem niewiedzy, zagubienia się w skrajnościach, których jeszcze nie umiemy myślowo uporządkować. Nie można przy tym porównywać chaosu świata z chaosem niewiedzy, gdyż każdy z nich mieści się na innej płaszczyźnie. Zbyt łatwa to analogia, gdy tyle nowych elementów wzbogaciło i skomplikowało naszą sytuację.
Julian Kornhauser, Adam Zagajewski, Świat nieprzedstawiony
W okresie międzywojennym mgławicowe nastroje modernistycznego dekadentyzmu zyskały nowy kształt, szczególnie w jego drugiej połowie, gdy wzmogły się nastroje katastroficzne, odbijające wielki kryzys ekonomiczny, narastające w Niemczech i ZSRR totalitaryzmy oraz coraz wyraźniejszą groźbę wojny.
Jan Pieszczachowicz, Koniec wieku: szkice o literaturze
