Dobra i zła siostra, czyli porozmawiajmy o kontraście

Kontrast często kojarzy się tylko z tomografią komputerową. Czas przypomnieć, że to także jeden ze środków stylistycznych. Na czym dokładnie polega i w jakim celu się go stosuje, dowiecie się z naszego artykułu. Znajdziecie w nim również kilka przykładów wykorzystania kontrastu w literaturze.

Dawno, dawno temu żyły sobie w ubogiej chatce dwie piękne siostry: jedna prostoduszna, łagodna i o czystym sercu, druga samolubna, okrutna i nadmiernie ambitna. Pewnego razu czary skierowały ku ich chatce przystojnego księcia… Znacie tę historię? Tak, tak, potem dziewczyny rwały maliny, krew się polała, a kilka postaci padło trupem. Niby siostry, a jakże niepodobne. I właśnie to jest kontrast!

Co to jest kontrast

Zacznijmy od definicji. Kontrast polega na zestawieniu przeciwstawnych:

Funkcja kontrastu

Kontrast to zabieg stylistyczny, który ma zwrócić uwagę na jakieś różnice czy też uwydatnić pewną cechę. Jego zastosowanie może podkreślać konflikt między postaciami, a także wprowadzać do tekstu humor. Zasadę kontrastu wykorzystał na przykład Aleksander Fredro w wierszu Paweł i Gaweł. Spójrzcie na jego fragment:

Paweł i Gaweł w jednym stali domu,
Paweł na górze, a Gaweł na dole;
Paweł, spokojny, nie wadził nikomu,
Gaweł najdziksze wymyślał swawole (…).

Przez cały wiersz śledzimy wydarzenia będące efektem zderzenia stoickiego spokoju Pawła z breweriami wyczynianymi przez Gawła, aż w końcu dochodzi do katastrofy budowlanej z wodą w roli głównej.

Kontrast w baroku

Kontrast uwielbiali oczywiście poeci barokowi. Dlaczego „oczywiście”? Ich poezja często opierała się na koncepcie, czyli takim pomyśle formalnym, który miał maksymalnie zaskoczyć odbiorcę. Kontrast świetnie się w tym wypadku sprawdzał. Nie możemy nie wspomnieć przy tej okazji mistrza Jana Andrzeja Morsztyna i jego wiersza Niestatek:

Oczy są ogień, czoło jest zwierciadłem,
Włos złotem, perłą ząb, płeć mlekiem zsiadłem,
Usta koralem, purpurą jagody,
Póki mi, panno, dotrzymujesz zgody.
Jak się zwadzimy – jagody są trądem,
Usta czeluścią, płeć blejwasem bladem,
Ząb szkapią kością, włosy pajęczyną,
Czoło maglownią, a oczy perzyną.

Poeta wykorzystał kontrast, aby pokazać, że uroda to rzecz względna i mocno zależy od nastroju, w jakim są kochankowie. Można powiedzieć, że zgoda buduje, niezgoda rujnuje… urodę ukochanej.