Łacińskie zwroty, które powinieneś znać. Część 3
Mówicie po łacinie? Od czasu do czasu każdy z nas używa tego języka, bo łacińskie zwroty pojawiają się w wielu dziedzinach życia. Można usłyszeć je w szkole, w pracy, na sali sądowej, w urzędzie, a nawet w codziennej mowie. Warto je znać i rozumieć ich znaczenie.
Przygotowaliśmy dla Was kolejny zbiór łacińskich wyrażeń, z którymi możecie się zetknąć. Czy używacie niektórych z nich na co dzień?
Na wstępie warto przypomnieć o pierwszych dwóch częściach:
1 Ad hoc
„Do tego”. Bez przygotowania, na teraz, doraźnie, na przykład „prowadzić działania ad hoc”.
2 Casus belli
„Pretekst do wypowiedzenia wojny”. Czasem rzeczywisty, a czasem pozorny. To łacińskie wyrażenie jest wykorzystywane w prawie międzynarodowym.
3 Cicer cum caule
„Groch z kapustą”, czyli miszmasz, zbiór przypadkowych elementów. Takim tytułem opatrzył swój zbiór anegdot, łamigłówek, rebusów i opisów wynalazków Julian Tuwim.
4 Requiescat in pace
„Niech odpoczywa w pokoju”. To rozwinięcie skrótu R.I.P. pojawiającego się na nagrobkach.
5 Corpus delicti
„Przedmiot przestępstwa”. Dowód rzeczowy potwierdzający popełnienie przestępstwa, sformułowanie stosowane między innymi w kryminologii.
6 Curriculum vitae
„Przebieg życia”, czyli życiorys osoby starającej się o pracę, popularnie zwany także CV.
7 Deus ex machina
„Bóg z maszyny”. Ten łaciński zwrot pochodzi z tragedii antycznej. W rozwiązaniu akcji na scenie często pojawiało się nagle i niespodziewanie bóstwo. W literaturze i teatrze to nic innego jak pojawienie się nowej postaci, która rozwiązuje intrygę. Może oznaczać również przybycie nieoczekiwanego wybawiciela, który ratuje nas z opresji.
8 Divide et impera
„Dziel i rządź”. Sławne słowa Filipa Macedońskiego oznaczające, że łatwiej rządzić tymi, którzy są skłóceni.
9 Ecce homo
„Oto człowiek”. Słowa te powiedział Poncjusz Piłat, pokazując tłumowi ubiczowanego Chrystusa w koronie cierniowej. To częsty motyw w malarstwie pasyjnym.
10 Ex cathedra
„Z katedry”. Jeśli ktoś wygłasza sądy ex cathedra, robi to w sposób niedopuszczający dyskusji i zakładający nieomylność mówiącego.
11 Finis coronat opus
„Koniec wieńczy dzieło”. Cytat z Owidiusza stosowany w sytuacji, gdy chcemy podkreślić, że włożona w coś praca była warta uzyskanego rezultatu.
12 Genius loci
„Duch opiekuńczy miejsca”. Łaciński zwrot związany z mitologią rzymską. Stosujemy go, gdy zwracamy uwagę na specyfikę, wyjątkowy charakter czy tożsamość jakiegoś miejsca.
13 Gloria in excelsis Deo
„Chwała Bogu na wysokościach”. To właśnie oznacza fragment refrenu kolędy Gdy się Chrystus rodzi.
14 Gloria victis
„Chwała zwyciężonym”. Na początku był okrzyk „vae victis”, czyli „biada zwyciężonym”, który wydał wódz Galów oblegających Rzym. Zawołanie „gloria victis” jest parafrazą tego zawołania i stało się ważnym hasłem po upadku powstania styczniowego.
15 Hannibal ante portas
„Hannibal u drzwi”. To zawołanie przerażonych Rzymian oznacza, że niebezpieczeństwo jest tuż-tuż.
16 Hic sunt leones
„Tu żyją lwy”. Ten zwrot z łaciny wykorzystywano w starożytnej kartografii do określenia białych plam na mapach, miejsc niezbadanych i potencjalnie niebezpiecznych.
17 Lex retro non agit
„Prawo nie działa wstecz”. A zatem nie można kogoś oskarżyć o coś, co w momencie popełnienia czynu nie było traktowane jako przestępstwo.
18 Licentia poetica
„Swoboda poetycka”. Oznacza przyznanie artystom prawa do odejścia od obowiązujących norm gramatycznych, semantycznych, interpunkcyjnych itd. Czyli mówiąc w skrócie: poetom wolno więcej.
19 Nil desperandum
„Nie należy rozpaczać”. Słów Horacego można użyć do pocieszania tych, którzy są pogrążeni w smutku.
20 Omnia mea mecum porto
„Wszystko, co moje, noszę przy sobie”. To słowa greckiego mędrca Biasa z Prieny. Zwrot ten oznacza, że największym bogactwem człowieka są wartości, które sobą reprezentuje.
21 Ora et labora
„Módl się i pracuj”. To dewiza zakonu benedyktynów. Nie przemawia do każdego.
22 Pars pro toto
„Część zamiast całości”. To figura retoryczna polegająca na zastąpieniu nazwy czegoś nazwą jego części, na przykład „witam w moich progach” zamiast „witam w moim domu”.
23 Pecunia non olet
„Pieniądze nie śmierdzą”. Tymi słowami cesarz Wespazjan uzasadnił opodatkowanie miejskich szaletów. Dzisiaj to dewiza wielu rekinów biznesu.
24 Primus inter pares
„Pierwszy wśród równych”. Można tak określić kogoś, kto w swojej grupie ma autorytet, jest jej nieoficjalnym liderem, ale nie ma w związku z tym żadnych przywilejów.
25 Silva rerum
„Las rzeczy”. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów każda szlachecka rodzina prowadziła almanach, w którym zapisywano ważne wydarzenia, prowadzono notatki, opisywano cudowne specyfiki na rozmaite schorzenia. Był to właśnie „las rzeczy”, czyli zbiór tekstów wszelakich.
Który zwrot jest Waszym ulubionym? I czy chcielibyście przeczytać kolejną część tego tekstu?
