Nazwy dni tygodnia

Tydzień dzieci miał siedmioro: „Niech się tutaj wszystkie zbiorą!”… Jeśli zastanawialiście się kiedykolwiek, czytając ten wiersz w dzieciństwie, dlaczego Tydzień nadał swoim dzieciom właśnie takie imiona, odpowiedź podajemy w tym artykule. Przed Wami omówienie nazw dni tygodnia.

Tydzień i dzień

Zanim wyjaśnimy, skąd wzięły się nazwy dni tygodnia, zatrzymamy się na chwilę przy tygodniu i dniu. Dzień to słowo znacznie starsze niż nazwy dni tygodnia. W końcu dzień był zawsze obecny w życiu naszych przodków, a podział na tygodnie i poszczególne dni to „wynalazek” starożytnych cywilizacji. ‘Dzień’ jest bardzo starym wyrazem, pochodzącym od łacińskiego dies, który z kolei ma związek z rdzeniem diw, oznaczającym ‘jaśnieć’, ‘błyszczeć’. Bliskie łacińskiemu znaczenie znajdziemy w spokrewnionym z dniem wyrazie ‘dnieje’ – obecnie zachowanym chyba jedynie w tekstach literackich oraz gwarach. ‘Dnieje’ znaczy tyle, co ‘staje się dzień’, czyli robi się jasno.

Od dnia jest już całkiem blisko do tygodnia. Tydzień oznaczał ten dzień, który powtarza się co siedem dni, czyli okres np. od środy do środy.

Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na odmianę wyrazów dzień i tydzień. W celowniku liczby pojedynczej te wyrazy brzmią: dniowi i tygodniowi, a nie dniu i tygodniu. Na przykład: wczorajszemu dniowi; bieżącemu tygodniowi. Wyrazy w celowniku są dosyć rzadko używane, dlatego zdarzają się pomyłki.

Nazwy dni tygodnia. Czy tydzień zaczyna się od poniedziałku?

Choć większość z nas traktuje poniedziałek jako pierwszy dzień tygodnia, w chrześcijańskiej tradycji tydzień rozpoczyna się od niedzieli i dla chrześcijan jest ona najważniejszym dniem tygodnia, dlatego nazwy pozostałych dni są niejako od niej zależne. Nazwa ‘niedziela’ pochodzi od ne dělatĭ, co w języku naszych słowiańskich przodków oznaczało dzień, w którym się nie pracuje, nie działa.

Aby wyjaśnić, skąd wziął się poniedziałek, nie trzeba być doświadczonym językoznawcą. Poniedziałek to po prostu dzień, który następuje po niedzieli, czyli najważniejszym i, można powiedzieć, głównym dniu tygodnia.

Nazwa tego dnia może nam sprawić nieco więcej problemów. Wtorek to dzień wtóry, czyli drugi, licząc oczywiście od niedzieli. Choć wtóry jest już w naszym języku archaicznym synonimem liczebnika ‘drugi’, to jest spokrewniony z wyrazami wtórny, powtórka, wtórność, które doskonale rozumiemy.

Dawniej średa – to dzień środkowy. Czy dziś, kiedy większość z nasz pracuje od poniedziałku do piątku, możemy wyobrazić sobie lepszą nazwę dla tego dnia?

Nie będzie chyba dla nikogo zaskoczeniem, że czwartek jest czwartym dniem następującym po niedzieli. A po czwartku następuje…

To oczywiście piąty dzień tygodnia od niedzieli.

Nazwa tego dnia, podobnie jak niedzieli, odnosi się do tradycji religijnych. Jednak tym razem jest to tradycja judaistyczna. W sobotę obchodzi się szabat, stąd nazwa nawiązująca do tego święta. Co ciekawe, w bardzo wielu europejskich językach nazwy tego dnia również wzięły się od szabatu i dlatego np. w języku hiszpańskim mamy sábado.

Nazwy dni tygodnia. Jak to jest w innych językach?

Nazwy dni tygodnia w kulturach przedchrześcijańskich pochodziły od planet, więc były związane z bóstwami pogańskimi. Aby wyplenić pogańskie tradycje wśród pierwszych pokoleń chrześcijan na ziemiach Słowian, misjonarze zdecydowali się na nazwanie dni tygodnia od dnia świętego, czyli niedzieli. Natomiast w wielu językach zachowały się nazwy związane z planetami, np. Sunday (dzień Słońca), Saturday (dzień Saturna) czy Monday (dzień Księżyca) w języku angielskim. W wielu krajach słowiańskich nazwy dni tygodnia są takie same lub bardzo przypominają te, których my używamy na co dzień.

Jak sądzicie, jak brzmiałyby nazwy dni tygodnia dzisiaj, gdyby nasi przodkowie nie zdecydowali się przyjąć tych związanych z religią?

?