fbpx
Internetowa poradnia językowa Polszczyzna.pl. 10+ redaktorów, 20 000+ haseł, 1 000 000+ czytelników każdego miesiąca.
Polszczyzna Logo
sprawdź...

Oczami czy oczyma – która forma jest poprawna?

Można nimi przewracać, wyrażając w ten sposób dezaprobatę. Czasami ktoś lub coś staje nam przed nimi, gdy jest przedmiotem naszych wspomnień. Robienie czegoś, kiedy są zamknięte, oznacza zaś, że robi się to z łatwością i bez zastanowienia.
Namysłu wymaga jednak czasem wybór formy rzeczownika. Bo jak to w końcu jest – oczami czy oczyma? Który wariant jest poprawny? Zdarza się przecież, że stosowane są wymiennie. Tymczasem kłopoty z decyzją, który z nich wybrać, wracają jak bumerang.

oczami czy oczyma poprawna forma jak się pisze jak zapisać jak się mówi pytanie rozwiązanie odpowiedź wyjaśnienie przykład przykłady Polszczyzna.pl

Oczami czy oczyma? Która forma jest poprawna?

Oczami czy oczyma – która forma jest poprawna?

Oczami i oczyma to formy narzędnika liczby mnogiej rzeczownika oko w znaczeniu narządu wzroku – tak więc na pytanie, która forma jest poprawna: oczami czy oczyma?, odpowiadamy: obie z nich.
Forma oczyma często budzi jednak wątpliwości pod względem poprawności językowej.
Dlaczego?
Wynika to z tego, że współcześnie jest używana znacznie rzadziej niż forma oczami. Czytajcie dalej!

Oczyma – językowy relikt

Forma oczyma należy do form archaicznych i stanowi pozostałość po liczbie podwójnej, będącej dziedzictwem prasłowiańskim, która wyszła z użycia w XVI wieku. Liczba podwójna służyła do wyrażania parzystości – to kategoria gramatyczna odnosząca się do dwóch rzeczy, które tworzą naturalne pary (np. oczy, ręce, uszy).

We współczesnym języku polskim istnieją dwie liczby: pojedyncza i mnoga, do dziś jednak w odmianie niektórych rzeczowników zachowały się ślady liczby podwójnej – to nie tylko omawiana forma oczyma, bo podobnie rzecz wygląda w przypadku rzeczownika ręka. Temu zagadnieniu poświęciliśmy jednak oddzielny artykuł: Rękoma, rękami, ręcami, ręcyma?.

Oczy i oka

Przy okazji warto sobie przypomnieć, że są oczy i oka. Te pierwsze to nazwa narządu wzroku, drugie oznaczają natomiast plamy tłuszczu pływające na powierzchni cieczy lub otwory w sieci.
Mianownik i kolejne formy fleksyjne liczby pojedynczej tych rzeczowników są takie same, różnice zaczynają się w liczbie mnogiej – tu w zależności od znaczenia rzeczowniki odmieniają się według innego wzorca.

Wspomniana wyżej liczba podwójna zachowała się w odmianie rzeczowników o znaczeniach podstawowych – w omawianym przypadku chodzi o oko jako narząd wzroku (w pozostałych znaczeniach zdecydowano się na inny wzorzec odmiany). Pozostałości tej kategorii gramatycznej możemy odnaleźć również w przysłowiach, np. Mądrej głowie dość dwie słowie.
Na podobnej zasadzie rozróżniamy rzeczowniki uszy i ucha, o czym pisaliśmy już tutaj: Uszy czy ucha? Czy torby mają uszy? A może ucha?.

Sklep Nadwyraz.com

Oczami czy oczyma? Już wszystko jasne! Przykłady z literatury

Dżentelmen podsłuchujący pode drzwiami i zaglądający przez dziurkę od klucza… paradne! Wyjechała, wyjechała, wyjechała! Wraz ze swymi cudnymi oczyma i dziurawymi pończochami. Nie ma jej tutaj. Proszę wejść!

Stefan Żeromski, Oko za oko

Zgodziłabym się nie widzieć na niebie
Gwiazd ani słońca, nie widzieć błękitu,
Lecz tylko w każdej chwili widzieć ciebie;
Na ciebie patrzeć od zmroku do świtu. –
Zda mi się nawet, że w jakiej potrzebie
Pomagałabym ci oczyma – do szczytu
Szczęścia i sławy… choćby…

Juliusz Słowacki, Beniowski

Hendon mrugnął wesoło oczyma.

Mark Twain, Książę i żebrak

— Dla mnie? — krzyknęła prawie i wpatrywała się w niego szeroko otwartymi oczami.

Stefan Żeromski, Oko za oko

Roziskrzonymi oczami spojrzał na syna.

Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem

Napisane przez

Absolwentka polonistyki i filozofii. Korektorka i copywriterka. Ponadto matka jedynaka i rasowa kociara. Język od zawsze był przedmiotem jej żywej i wielkiej fascynacji.