Internetowa poradnia językowa Polszczyzna.pl. 10+ redaktorów, 20 000+ haseł, 1 000 000+ czytelników każdego miesiąca.
Polszczyzna Logo
sprawdź...

Paradoks – co to jest? Definicja, synonimy, przykłady użycia

Z określeniem paradoks na pewno spotkaliście się co najmniej kilka razy w życiu. Czy pamiętacie, w jakich to było sytuacjach? Bo to właśnie one definiują nam to, co możemy określić tym mianem. Definicję, etymologię oraz synonimy wyrazu paradoks znajdziecie w poniższym tekście.

Paradoks - co to jest przykłady wyjaśnienie synonimy znaczenie słownik Polszczyzna.pl

Paradoks – etymologia, czyli o pochodzeniu wyrazu

Któż inny, jeśli nie starożytni filozofowie z Hellady, mógłby wymyślić coś takiego jak paradoks? Tak, dobrze dedukujecie. Wyraz ten pochodzi z języka greckiego, od παράδοξος [parádoksos], co oznacza ‘nieoczekiwany, niewiarygodny, niezwykły, nieprawdopodobny, zdumiewający zadziwiający’.

Paradoks – co to jest? Definicja wyrazu

1Gdy logicy i filozofowie mówią o paradoksie, mają na myśli twierdzenie, które jest zaskakująco sprzeczne z powszechnie przyjętym mniemaniem. Twierdzenie będące paradoksem często jest przedstawione w formie aforyzmu.

Pozostańmy przez moment przy filozofii i logice, bo mamy tutaj jeszcze jedno znaczenie słowa paradoks. Otóż jest nim również sytuacja z pozoru niemożliwa do zaistnienia, w której współistnieją dwa całkowicie różne lub wykluczające się fakty, elementy. Inaczej rzecz ujmując, jest to wypowiedź, która ze względu na swoją wadliwą strukturę wydaje się równocześnie prawdziwa i fałszywa.

Przykłady paradoksów filozoficznych:

  • paradoks kłamcy – czy osoba, która kłamie, i mówi, że kłamie, to kłamie czy mówi prawdę?
  • paradoks omnipotencji – czy istota wszechmogąca może stworzyć tak ciężki kamień, by sama nie mogła go unieść?
  • paradoks szklanki wody – w jaki sposób mogą istnieć dwa zdania prawdziwe stojące ze sobą w sprzeczności? („Szklanka jest w połowie pełna” oraz „Szklanka jest w połowie pusta”).

2W życiu codziennym również możemy mieć do czynienia z paradoksem. Aż chciałoby się powiedzieć, że wiele rzeczy, które wydawały się niemożliwe, by mogły się ziścić, wydarzyło dzięki paradoksowi. Dlaczego? Otóż w tym kontekście paradoks to sytuacja, która zaistniała mimo wykluczających ją faktów lub przekonań.


Paradoks – przykłady użycia

  • Cóż za paradoks! Graliśmy gorzej niż silniejsi przeciwnicy, a jednak wygraliśmy ten mecz.
  • Czy znasz paradoks o żółwiu i Achillesie?

Paradoks – odmiana wyrazu

liczba pojedyncza
M. paradoks
D. paradoksu
C. paradoksowi
B. paradoks
N. paradoksem
Ms. paradoksie
W. paradoksie

liczba mnoga
M. paradoksy
D. paradoksów
C. paradoksom
B. paradoksy
N. paradoksami
Ms. paradoksach
W. paradoksy

Paradoks – synonimy i wyrazy bliskoznaczne

  • Sprzeczność,
  • niekonsekwencja,
  • nielogiczność.

Paradoks – wyrazy pokrewne

  • Paradoksalny, paradoksalna, paradoksalne, paradoksalnie, paradoksalność.

Paradoks – połączenia wyrazowe

  • Słynny, znany, przedziwny, zadziwiający, bolesny, ponury, smutny, tragiczny, cudowny paradoks,
  • paradoks filozoficzny, logiczny, dziejów, historii, losu, sytuacji, wiary, współczesności, życia,
  • zamiłowanie do paradoksów,
  • sformułować paradoks,
  • wygłaszać paradoksy,
  • brzmieć jak paradoks,
  • absurdy i paradoksy, sprzeczności i paradoksy,
  • paradoks polega na czymś,
  • być paradoksem
  • dojść do paradoksu,
  • dochodzić do paradoksów,
  • zakrawać na paradoks.

Sklep Nadwyraz.com

Przykłady użycia wyrazu paradoks w literaturze

Flecistka, która już peanowi akompaniować musiała, wchodziła teraz do kapeli lub towarzyszyła grą tańcom, łamanym sztukom i „cudom” przejezdnych „artystów”. Jednakże taka „variété” mało bawiła ludzi cywilizowanych, w dobrym tonie, toteż w inteligentniejszych towarzystwach, a tych oczywiście nie było i wtedy zbyt wiele, woleli się goście sami przy kielichu zabawiać rozmową o czymś poważnym czy wesołym: układaniem i rozwiązywaniem zagadek lub rodzajem „cenzurowanego”, który na tym polegał, że się siedzących przy stole charakteryzowało w humorystyczny sposób przez porównywanie z czymś czy z kimś. Teraz musiały kursować paradoksy zenonowskie i zasadnicze dyskusje filozoficzne, polityczne, literackie i społeczne

Platon, Uczta

Nie było w tych wszystkich okolicznościach niczego takiego, co by mogło ochłodzić miłość, wygnać ją z serca, choć wiele było powodów do rozpaczy. I do zazdrości – pomyślisz, czytelniku. Ale ja nie byłam zazdrosna, a przynajmniej bywałam bardzo rzadko. Panna Ingram nie mogła budzić zazdrości, gdyż była z rodzaju kobiet zbyt poślednich. Daruj mi, czytelniku, ten pozorny paradoks, ale ja to, co mówię, mówię na serio. Stwarzała doskonałe pozory, ale nie była naturalna. Była osobą piękną, wykształconą, błyskotliwą, ale umysł jej był ubogi, a serce oschłe z natury. Nic samorzutnie nie kwitło na tym gruncie, żaden niewymuszony, swoisty owoc nie radował świeżością. Nie była dobra, nie była oryginalna. Powtarzała pięknie brzmiące frazesy z książek, nigdy nie miała własnego zdania. Uderzała w wysoki ton sentymentów, ale nie znała uczuć litości ani współczucia. Nie było w niej ani czułości, ani prawdy.

Charlotte Brontë, Dziwne losy Jane Eyre

Napisane przez

Absolwent politologii. Język polski to jego pasja. Kwestie związane z polszczyzną interesują go od czasów liceum. W wolnych chwilach lubi słuchać dobrej muzyki.

X