Polscy nobliści w dziedzinie literatury – do kogo trafiła prestiżowa nagroda, a kto był nominowany?
Nagroda Nobla to nie tylko prestiż, ale również docenienie ciężkiej pracy. Z założenia ma być przyznawana tym ludziom, którzy przyczyniają się do poprawy jakości życia innych i działają na rzecz pokoju na świecie. Dziś postanowiliśmy przyjrzeć się zarówno laureatom, jak i nominowanym pisarzom z Polski.
Skąd pomysł na przyznawanie takich nagród?
Alfred Nobel to szwedzki przemysłowiec i uczony, który w 1867 roku opatentował dynamit. Zauważył jednak, że jego wynalazek zaczyna być wykorzystywany w sposób, który może zaszkodzić ludzkości. Dlatego w swoim testamencie poprosił o przeznaczenie jego majątku na nagrody dla ludzi, którzy przynieśli światu najwięcej korzyści. Co ciekawe, nagroda nie jest przyznawana w dziedzinie matematyki. Legenda głosi, że to za sprawą zdrady, której dopuściła się narzeczona Nobla z… matematykiem.
Kiedy przyznaje się Nagrodę Nobla?
Prace nad wyborem laureata z konkretnej dziedziny trwają cały rok. Początkowo kandydaci muszą zostać zgłoszeni do Komitetu Noblowskiego, następnie odbywają się obrady, podczas których dyskutuje się na temat ich osiągnięć. Po etapach selekcji i weryfikacji 10 grudnia nagradzany jest ten, kto na to rzeczywiście zasłużył. Warto również podkreślić, że wysokość nagrody finansowej, którą dostaje laureat, co roku ulega zmianie.
Polscy nobliści w dziedzinie literatury
Od 1901 roku Nagrodę Nobla otrzymało wielu znamienitych literatów. Zgodnie z zamysłem fundatora, Alfreda Nobla, powinna ona trafić do osób, których dzieła miały charakter idealistyczny i znacznie się wyróżniały. Polska doczekała się pięciu noblistów w tej dziedzinie:
- Henryk Sienkiewicz – Nagroda Nobla została mu przyznana w 1905 roku za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu oraz – jak podsumował jeden z jurorów – „rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”. Nie sposób się nie zgodzić!
- Władysław Reymont – zdobył tę nagrodę w 1924 roku za wybitną powieść Chłopi. W tym miejscu pragniemy przypomnieć, że my także wyróżniliśmy Reymonta! Oto przykład jednego z produktów w naszym sklepie: Koszulka EKIPA REYMONTOWA.
- Czesław Miłosz – rok 1980 z pewnością należał do Miłosza. Właśnie wtedy została mu przyznana Nagroda Nobla za całokształt pracy twórczej. Docenione zostały zarówno wiersze pisarza, jak i jego proza.
- Wisława Szymborska – w gronie polskich laureatów Nagrody Nobla znalazła się również kobieta. Wisława Szymborska została nagrodzona w 1996 roku za całokształt swojej pracy. Oczywiście nikogo taki wybór nie dziwił, a wielu znawców do dziś twierdzi, że to jedna z najbardziej zasłużonych nagród w dziedzinie literatury. A jaka jest Wasza opinia?
- Olga Tokarczuk – 10 grudnia 2019 roku swoją Literacką Nagrodę Nobla otrzymała autorka takich książek, jak Prawiek i inne czasy czy Księgi Jakubowe. Głównym powodem nagrodzenia polskiej pisarki była „narracyjna wyobraźnia, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”.
Polacy nominowani do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
Oprócz wyżej wymienionych pisarzy do Nagrody Nobla zostali także zgłoszeni:
- Eliza Orzeszkowa – jej kandydatura została wysunięta w 1905 roku, jednak Komitet Noblowski stwierdził, że nagroda należy się bardziej Henrykowi Sienkiewiczowi. Nobel miał zostać przyznany za całokształt twórczości.
- Jan Parandowski – również Parandowskiemu nie udało się otrzymać Nagrody Nobla. Jego kandydatura została zgłoszona kolejno w 1957 i 1959 roku.
- Jarosław Iwaszkiewicz – aż czterokrotnie nominowany w kategorii literackiej – w latach 1957, 1963, 1965, 1966.
- Maria Dąbrowska – pisarka została nominowana do nagrody czterokrotnie. Pierwszy raz w roku 1939, ostatni – w 1960 roku. W tym przypadku nominacja dotyczyła powieści Noce i dnie.
- Stefan Żeromski – również czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla – w latach 1921–1924. Wówczas rywalizował o nią z Władysławem Reymontem.
- Tadeusz Zieliński – pisarz w latach 30. ubiegłego stulecia również kandydował do Literackiej Nagrody Nobla.
- Leopold Staff – poeta postrzegany jako „pomnik polskiej poezji” do prestiżowej nagrody został nominowany w 1950 roku.
- Witold Gombrowicz – powieściopisarz został dość późno doceniony za swoją twórczość, dlatego też nominację otrzymał trzy lata i rok przed śmiercią,
w 1966 i 1968 roku. - Zbigniew Herbert – od końca lat 60. był uznawany za najpoważniejszego kandydata do Literackiej Nagrody Nobla. Niestety nigdy nie został jej laureatem.
Warto również wspomnieć o tym, że Nagroda Nobla nie jest przyznawana pośmiertnie. Wyjątkiem są sytuacje, gdy laureat umrze przed otrzymaniem nagrody, ale po ogłoszeniu wyników, jak np. amerykański ekonomista William Vickrey. W innych przypadkach Komitet Noblowski albo rezygnuje z przyznania nagrody w danej dziedzinie, albo honoruje inną nominowaną osobę.
I ostatnia ciekawostka w tym artykule. Poza wymienionymi noblistami powinniśmy wspomnieć o jeszcze jednym twórcy, a jest nim Isaac Bashevis Singer – dziennikarz, otrzymał Literacką Nagrodę Nobla w roku 1978 za „pełną uczucia sztukę prozatorską, która wyrastając z polsko-żydowskich tradycji kulturowych, porusza jednocześnie odwieczne problemy”. Tworzył w języku jidysz, a wspominamy go, gdyż urodził się w Polsce pod Warszawą i jego twórczość bardzo często nawiązuje do wspomnień z Polski.
Niewątpliwie polscy nobliści zasłużyli sobie na wielki szacunek i trwałe miejsce w historii literatury. Które z ich dzieł jest dla Was szczególnie wyjątkowe?
?
