Racjonalizm – definicja, synonimy, pochodzenie wyrazu
Co oznacza racjonalizm? Mówimy tak tylko o postawie życiowej czy może kojarzymy ten wyraz jeszcze z czasów szkolnych? Skąd pochodzi i kiedy możemy go używać? Odpowiedź znajdziecie poniżej!
Czy racjonalizm to tylko twarde stąpanie po ziemi?
Bez wątpienia jako pierwsze przychodzi nam na myśl skojarzenie racjonalizmu ze sposobem patrzenia na świat. Owo spojrzenie zakłada, że wszystko, co nas otacza, jest logiczne i poukładane oraz pozwala się wytłumaczyć za pomocą nauki. Słowo to występuje jednak w dwóch znaczeniach – jedno opisuje wspomniany sposób myślenia, drugie określa nurt filozoficzny.
Co to jest racjonalizm? Definicja słowa
1 Postawa życiowa zakładająca, że wszystkie decyzje należy podejmować racjonalnie, czyli w zgodzie z rozumem. Człowiek nie powinien działać bez zastanowienia i pod wpływem emocji. Nie może również polegać na niczym, co nie wywodzi się z nauki i czego nie można umotywować w logiczny sposób, czyli: przeczuciach, znaczeniu snów, wróżbach itp.
2 Nurt filozoficzny zakładający, że proces poznania odbywa się tylko (lub w większości) dzięki zaangażowaniu rozumu i logiki, odrzucający przy tym przeczucia i wyobrażenia.
Przykłady z życia w znaczeniu pierwszym
Musisz spojrzeć na to racjonalnie i nie ulegać emocjom.
Kierowała się w życiu wyłącznie racjonalizmem, każda jej decyzja musiała być wielokrotnie przemyślana.
Przykłady z życia w znaczeniu drugim
Racjonalizm filozoficzny był tematem ostatnich zajęć.
Kartezjusz był wybitnym francuskim przedstawicielem racjonalizmu.
Racjonalizm – synonimy i wyrazy bliskoznaczne
Pomocne w zapamiętaniu tego, czym jest racjonalizm, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne:
- logika,
- rozumność,
- rozsądek.
Racjonalizm – pochodzenie słowa
Słowo racjonalizm ma swoje początki w łacinie, pochodzi od wyrazu rationalis, które można tłumaczyć jako ‘rozumny’. We wspomnianym języku obcym wiąże się ono z leksemem ratio – ‘rozum’.
Kolokacje, czyli popularne połączenia słowa racjonalizm
Wyraz ten najczęściej łączy się z innymi, tworząc nazwy prądów naukowych:
- racjonalizm filozoficzny,
- racjonalizm światopoglądowy,
- racjonalizm językowy.
Możemy również spotkać się z połączeniami związanymi z użyciem tego słowa w kontekście życia:
- racjonalne podejście,
- racjonalne myślenie,
- racjonalna decyzja.
Wyrazy pokrewne
- Racjonalnie/racjonalistycznie,
- racjonalny/racjonalistyczny,
- racjonalista/racjonalistka.
Przykłady użycia słowa racjonalizm w literaturze
W znaczeniu pierwszym
A ty, studiujący Kartezjusza, zajmujesz się wróżbami, gdzie twój racjonalizm?
Manuela Gretkowska, Tarot paryski
Rozumiał, że sprawa wywiezienia Elizabeth stała się obsesją tego człowieka i wszelkie namowy i racjonalne argumenty nic by tu nie dały.
Maria Nurowska, Dwie miłości
Chciał zachować choć jeden egzemplarz, najlepiej ostatni, aczkolwiek spytany przez dowódcę nie umiał wyjawić po temu racjonalnego powodu.
Stanisław Lem, Fiasko
W znaczeniu drugim
Racjonalizm to nie jest ani technologia, ani nauki ścisłe. Racjonalizm to jest filozoficzny pogląd na świat i postawa kulturalna stanowiąca konsekwencję owego poglądu.
Juliusz Mieroszewski, Finał klasycznej Europy
Odmiana słowa racjonalizm
| liczba pojedyncza | |
| M. | racjonalizm |
| D. | racjonalizmu |
| C. | racjonalizmowi |
| B. | racjonalizm |
| N. | racjonalizmem |
| Ms. | racjonalizmie |
| W. | racjonalizmie |
| liczba mnoga | |
| M. | racjonalizmy |
| D. | racjonalizmów |
| C. | racjonalizmom |
| B. | racjonalizmy |
| N. | racjonalizmami |
| Ms. | racjonalizmach |
| W. | racjonalizmy |
?
