Oferma, maruda i fajtłapa – rzeczowniki wspólnorodzajowe i dwurodzajowe
W szkole uczono nas, że w liczbie pojedynczej rzeczowniki mają trzy rodzaje – męski, żeński i nijaki. Język wymyka się jednak tym regulacjom. Niektóre rzeczowniki mogą mieć dwa rodzaje naraz. Jest ich niewiele, jednak warto o nich wspomnieć. Poznajcie rzeczowniki wspólnorodzajowe i dwurodzajowe.
Kim są oferma, maruda i fajtłapa?
Oferma, maruda, zrzęda, fajtłapa, sierota, skarżypyta, beksa, gapa, kaleka, niedołęga, kuternoga, glina, pijaczyna to nie tylko stek wyzwisk, ale również zestawienie rzeczowników wspólnorodzajowych.
Mają one rodzaj zarówno męski, jak i żeński. Zauważcie, że możemy powiedzieć ten maruda i ta maruda, ten beksa i ta beksa, ten niedołęga i ta niedołęga itd. Podane powyżej rzeczowniki są nacechowane emocjonalnie, deprecjonująco, ale można ich używać zarówno w odniesieniu do mężczyzn, jak i kobiet:
- Karol, ale z ciebie maruda!
- Karolina to życiowa sierota. Karol zresztą też.
- Chcę zobaczyć te kaleki i tych kaleków. („Kaleki” w znaczeniu ‘kobiety’ i „kaleków” w znaczeniu ‘mężczyźni’).
Profesor Bańko zauważył, że w liczbie mnogiej rodzaj męski takich rzeczowników może współgrać z ich odniesieniem do grupy złożonej zarówno z mężczyzn, jak i kobiet.
Rodzynek czy rodzynka?
Niemały kłopot jest z rzeczownikami dwurodzajowymi, czyli takimi jak np. rodzynek/rodzynka, klusek/kluska, łazanek/łazanka, skwarek/skwarka, zapisek/zapiska. Problem wynika z faktu, że najczęściej używamy ich w liczbie mnogiej (rodzynki, kluski, łazanki, skwarki, zapiski), a gdy musimy nazwać pojedynczą sztukę, mamy dylemat. Na szczęście obydwie formy są poprawne, jednak formy żeńskie najczęściej spotyka się na wschodzie Polski.
Zagadnienie rzeczowników wspólnorodzajowych i dwurodzajowych nie zostało jeszcze dokładnie zbadane, lecz jest bardzo ciekawe. Czy znacie jeszcze inne przykłady rzeczowników, których rodzaj stanowi dla Was zagadkę? Zapraszamy do wzięcia udziału w dyskusji!
