Style wypowiedzi – powtórka do matury (i nie tylko!)
Styl to charakterystyczne cechy jakiegoś zjawiska. Zagadnienie stylu nie dotyczy tylko sposobu ubierania się czy urządzania wnętrz. Wiąże się ono również z językiem. Warto w tym miejscu przypomnieć podstawowe style wypowiedzi.
Styl w nauce o języku to charakterystyczny sposób ukształtowania wypowiedzi. Może być niski, czyli niewyszukany, oraz wysoki, wymagający większych kompetencji językowych. Zastosowanie konkretnego stylu warunkują: sytuacja komunikacyjna, relacje między nadawcą a odbiorcą oraz forma wypowiedzi i jej intencja.
Przypomnijmy zatem podstawowe style wypowiedzi, które rozróżniać i stosować powinien każdy maturzysta! ✍️
- Styl potoczny – służy do codziennej komunikacji w sytuacjach nieoficjalnych. Tym stylem posługujemy się na co dzień w domu czy w gronie znajomych. Styl potoczny to nie tylko wypowiedzi ustne. Znajdziemy go również w formach pisemnych, np. w SMS-ach, mailach, pamiętnikach. Cechy charakterystyczne tego stylu to mniejsza dbałość o przestrzeganie norm językowych, liczne powtórzenia, stosowanie wyrazów nacechowanych emocjonalnie, używanie prostych konstrukcji składniowych i niewyszukanego słownictwa.
- Styl urzędowy – stosowany jest w kontaktach obywateli z osobami pełniącymi ważne funkcje, obejmującymi stanowiska w urzędach i instytucjach. Styl ten odbieramy jako schematyczny, bezosobowy, pozbawiony znamion emocjonalności. Stosowany jest w pismach oficjalnych, np. w listach czy podaniach urzędowych, instrukcjach, sprawozdaniach, regulaminach. Wyznacznikami tego stylu są schematyczne, utarte zwroty (np. zwracam się z uprzejmą prośbą), nieosobowe formy czasownika zakończone na -no i -to (np. wykonano, przeprowadzono), użycie strony biernej, imiesłowów i czasowników niefleksyjnych typu: należy, trzeba, wolno. W stylu urzędowym nie znajdziemy wyrazów potocznych i nacechowanych emocjonalnie.
- Styl naukowy – znajdziemy go w publikacjach naukowych przekazujących wiedzę, np. w rozprawach, referatach, wykładach, artykułach naukowych, hasłach encyklopedycznych. Jest precyzyjny, obiektywny i niełatwy w odbiorze przez zastosowanie fachowej terminologii i złożonych konstrukcji składniowych. W stylu naukowym unika się osobowych form czasowników i słownictwa nacechowanego, wartościującego.
Świetny przykład stylu naukowego znajdziemy w tekstach profesora Ryszarda Nycza, teoretyka i historyka literatury: Teraz ten sam mechanizm tematyzuje implicytnie obecne w tekście pragmatyczne uwarunkowania aktu wypowiadania, jak i ogół intertekstualnych związków, w jakie dzieło jest uwikłane w kulturowym uniwersum dyskursu.
Być może zainteresuje Cię również artykuł: Kawka, herbatka, schabik i kolczyczki – zdrobnienia w języku polskim
- Styl publicystyczny – inaczej styl dziennikarski. Jest charakterystyczny dla środków masowego przekazu: radia, telewizji, prasy, publikacji internetowych. Styl ten nie jest łatwy do zdefiniowania, ponieważ cechuje go duża różnorodność – znajdziemy w nim cechy indywidualnego stylu dziennikarza, elementy stylu potocznego, naukowego czy artystycznego. Ten sposób wypowiedzi przede wszystkim jest komunikatywny, prosty i klarowny. Operuje utartymi zwrotami i środkami wyrazu (np. jechał na podwójnym gazie), wpływa na odbiorcę poprzez zastosowanie określeń wartościujących (np. to największy skandal w jego karierze, dobra zmiana).
- Styl artystyczny – stosuje się go w tekstach literackich. Wypowiedź ukształtowana w ten sposób zwraca uwagę odbiorcy na formę i język utworu. Charakteryzuje się bogatym, wyszukanym słownictwem, zastosowaniem środków stylistycznych (metafor, porównań, epitetów, neologizmów – więcej informacji na ich temat znajdziecie tutaj: Środki stylistyczne, które warto znać. Metafora, hiperbola, oksymoron…), nie zawsze jest łatwy w odbiorze, wymaga bowiem wprawy czytelniczej. Czasami styl artystyczny bazuje na innych stylach, wówczas mamy do czynienia ze stylizacją językową (np. w książce Doroty Masłowskiej Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną narratorem jest Silny – dresiarz mówiący językiem ulicznym, potocznym. Z kolei Kazimierz Przerwa-Tetmajer pisał utwory stylizowane na gwarę podhalańską).
Czego jeszcze chcielibyście dowiedzieć się na temat stylów w języku? ?
?
