Wykrzyknienie – co warto o nim wiedzieć?
Po czym poznać wykrzyknienie w tekście? Czy wykrzyknienie jest tym samym co wykrzyknik? W naszym artykule podajemy definicję wykrzyknienia i kilka przykładów pokazujących, jaką rolę pełni w tekście ten środek stylistyczny. Można powiedzieć, że tam, gdzie są emocje, tam są i wykrzyknienia. Wykrzyknienie przydaje się, kiedy w tekście trzeba słowem – a właściwie słowem i znakiem interpunkcyjnym – odmalować określone uczucia. Więcej na ten temat znajdziecie w dalszej części artykułu.
Co to jest wykrzyknienie
Wykrzyknienie – rzadziej nazywane eksklamacją – należy do środków stylistycznych, które podkreślają emocjonalne nacechowanie wypowiedzi. Może ono wyrażać gniew, zachwyt, uniesienie, strach, nienawiść, obrzydzenie i wiele innych uczuć. Spójrzcie na przykłady wykrzyknień, które być może sami stosujecie na co dzień:
- Nie podchodź!
- Aj! Gorące!
- Fuj! Ohyda!
- Hej! Wracaj!
- Won!
- Och!
- Znowu to samo!
Jak wynika z powyższych przykładów, nie ma wykrzyknienia bez wykrzyknika.
Wykrzyknienie a składnia
Wykrzyknienie może składać się z jednego wyrazu, zwrotu lub całego zdania zakończonego wykrzyknikiem. Zdarza się, że jest to zdanie eliptyczne, czyli takie, w którym zostało pominięte jakieś słowo:
- Ty masz werbel nam zagrać do marszu!
[masz] Smagać słowem! [masz] Bić pieśnią! [masz] Wznieść hymnem!
Władysław Broniewski, Poezja
Wykrzyknienie może też mieć postać zdania urwanego:
- W złym jarze człowiek blady krtań nożem przecina…
Więc cóż?
Sam przez się!… Własnoręcznie!… Mówią, że – Przyczyna!
Że – Nóż!
Bolesław Leśmian, Zły jar
albo wtrąconego:
- Lecz cienie zmarłych – Boże mój! – nie wypuściły młotów z dłoni!
I tylko inny płynie czas – i tylko młot inaczej dzwoni…
Bolesław Leśmian, Dziewczyna
Często przyjmuje też formę apostrofy, czyli bezpośredniego zwrotu do czegoś lub kogoś. Oto chyba najbardziej klasyczny przykład wykrzyknienia:
- Litwo, Ojczyzno moja!
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Poznajcie 10 ciekawostek z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza:
Wykrzyknienie – przykłady
„A w maju
Zwykłem jeździć, szanowni panowie,
Na przedniej platformie tramwaju!
Miasto na wskroś mnie przeszywa!”
Julian Tuwim, Do krytyków
„O duszo, pełna miłości,
a którą nieustanne szarpią niepokoje!
Pańskiego gniewu zwalił się już dzień!”
Jan Kasprowicz, Dies irae
„Więc naprzód! Cóż jest prócz sławy co warte?
Eviva l'arte!”
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Eviva l'arte!
„– Ociec, prać?
– Prać! - odrzekł stary Kiemlicz dobywając szablę”.
Henryk Sienkiewicz, Potop
„– Farewell, miss Iza, farewell! — zawołał Wokulski”.
