Jakiś czy jakichś? Któryś czy którychś? Kłopotliwe przypadki liczby mnogiej
Przeglądając różne strony w internecie, czytając komentarze, posty, a nawet artykuły, które wyszły spod pióra (czy też może bardziej palców) dziennikarza, czyli osoby, która ‒ wydawałoby się ‒ powinna wiedzę na temat poprawnej pisowni posiadać, można natknąć się na dość kardynalny błąd. Wynika on z pewnego niedbalstwa o szczegóły, co niestety prowadzi do tego, że błąd się upowszechnia i coraz większe grono osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że go popełnia. Mowa o myleniu słów jakiś i jakichś oraz któryś i którychś. Obie wersje tych wyrazów istnieją w języku polskim (co dla niektórych może być swego rodzaju zaskoczeniem), ale używamy ich w różnych sytuacjach, można śmiało powiedzieć: przypadkach. Zatem jakiś czy jakichś, któryś czy którychś ‒ kiedy używamy jakiej formy?
Jakaś soda, jakiś juice, dużo jakichś dziwnych słów
Zacznijmy może od wyjaśnienia, z jakimi częściami mowy mamy dzisiaj do czynienia. Są to oczywiście zaimki, ściślej mówiąc, zaimki pytajne i nieokreślone, gdyż właśnie kiedy mówimy o czymś nie do końca określonym, nieumiejscowionym w czasie i przestrzeni, nimi się posługujemy (jakiś dom, za jakiś czas, któryś z kolei, któryś raz z rzędu). Jakichś oraz którychś stosujemy w konkretnych przypadkach gramatycznych liczby mnogiej wyżej wspomnianych zaimków.
Jakiś czy jakichś ‒ na czym polega błąd?
Błędne jest używanie zaimka jakiś lub któryś zamiast jakichś lub którychś w liczbie mnogiej. Pominięcie głoski ch może być spowodowane tym, że kiedy mówimy, nie wymawiamy jej zbyt dokładnie (a często zupełnie pomijamy, co jednak nie jest poprawne), przez co jest ona trudna do wychwycenia dla ucha, a co za tym idzie, niekiedy pomijana w zapisie.
Jest to błąd, którego należy się wystrzegać. Pomocne mogą okazać się słowa prof. Bańki:
Aby się nie pomylić i nie powiedzieć jakiś zamiast jakichś lub na odwrót, można na chwilę pominąć końcowe -ś, wybrać właściwą formę zaimka pytajnego, a następnie dokleić -ś, przywracając mu znów nieokreślony charakter. Na przykład: Spotkałam jakich znajomych? – Jakichś!
Zatem kiedy jakiś, a kiedy jakichś?
- Jakiś to zaimek nieokreślony w mianowniku lub bierniku, którego używamy w liczbie pojedynczej:
Był tutaj (kto? co?) jakiś jegomość i cię szukał.
Spójrz, (kto? co?) jakiś kotek się do nas zbliża!
Masz (kogo? co?) jakiś szczególny powód do tego, żeby tak krzyczeć?
Widziałeś przy tej ulicy (kogo? co?) jakiś znak informujący o zakazie?!
- Jakichś stosujemy w dopełniaczu, miejscowniku, a także w bierniku rodzaju męskoosobowego liczby mnogiej:
Nie masz może przy sobie (kogo? czego?) jakichś plastrów?
Sprawdź, proszę, czy na biurku nie zostawiłam przypadkiem (kogo? czego?) jakichś kartek.
Kaśka znowu opowiadała nam o (kim? czym?) jakichś swoich niesamowitych przygodach.
Spędziłam z nim cały wieczór, ale gadaliśmy o (kim? czym?) jakichś głupstwach.
Nie zapraszaj go, bo znowu weźmie ze sobą (kogo? co?) jakichś pokręconych znajomych.
Skręć tutaj, widzę tam (kogo? co?) jakichś ludzi, może nam pomogą.
A co w takim razie z któryś i którychś?
Sprawa jest banalna, bo postępujemy z któryś i którychś analogicznie do jakiś i jakichś, a zatem:
- Któryś również jako zaimek nieokreślony w mianowniku lub bierniku, którego używamy w liczbie pojedynczej:
To musiał być (kto? co?) któryś z nich.
To jest (kto? co?) któryś raz z rzędu, kiedy dostaję mandat za parkowanie.
- Którychś stosujemy w dopełniaczu, miejscowniku, a także w bierniku rodzaju męskoosobowego liczby mnogiej:
W instrukcji jest napisane, kiedy nie możemy użyć (kogo? czego?) którychś z podanych słów.
Jeżeli podczas pobytu doświadczysz (kogo? czego?) którychś z następujących objawów, natychmiast skonsultuj się z sanitariuszem.
O (kim? czym?) którychś z tych przykładów na pewno będzie chciała usłyszeć podczas egzaminu.
Czy mówiłeś już tacie o (kim? czym?) którychś ze swoich zwariowanych pomysłów?
Dobrze by było, gdybyś do końca tygodnia wybrała (kogo? co?) którychś ze swoich uczniów do zagrania w przedstawieniu.
Czy możesz zapytać o to (kogo? co?) którychś ze stojących tam ludzi?
Żywimy naprawdę głęboką nadzieję, że po lekturze tego artykułu będziecie świadomi, jakich form powinniście użyć w danym przypadku. Detale w języku są arcyważne i należy zwracać na nie szczególną uwagę. Wyobraźcie sobie sytuację, w której nie stosujemy się do zasad,
a każdy mówi i pisze, jak chce. Czysta apokalipsa! O innych kłopotliwych zaimkach pisaliśmy m.in. tu: Mi czy mnie? Mnie czy mi? Którego zaimka użyć? Wyjaśniamy różnicę.
