Kiedy piszemy „ę”?
Samogłoska nosowa „ę” jest nieco podstępna, bo często nawet nie wymawiamy jej z nosowością (zazwyczaj brzmi jak zwykłe „e”), a czasem brzmi jak em, en, eń, oń. Zasady ortograficzne wymagają, by została poprawnie zapisana.
Literę „ę” zapisujemy w zakończeniach następujących wyrazów:
- W bierniku l. poj. rzeczowników r. żeńskiego, np. przeczytać książkę, złamać nogę, otworzyć lodówkę.
- W mianowniku i bierniku l. poj. niektórych rzeczowników r. nijakiego, np. ramię, źrebię, imię. (Uwaga! Choć książę jest r. męskiego, na końcu również zapiszemy „ę”, bo książęta).
- W czasownikach w 1. os. l. poj. w czasie teraźniejszym i w czasie przyszłym prostym, np. myślę, widzę, pojadę. (Wersja zasady dla opornych: Odpowiedź na pytania „Co robię?”, „Co zrobię?” będzie miała na końcu „ę”).
Uwaga: umieć, rozumieć, wiedzieć, powiedzieć, śmieć, jeść i czasowniki pochodne nie mają zakończenia -ę, tylko -em: umiem, rozumiem, wiem, powiem, śmiem, jem. - W formach czasu przeszłego czasowników zakończonych na -ąć w bezokoliczniku, np. wzięła, przegięła, odpoczęliśmy.
Być może zainteresuje Cię również tekst: Odmiana rzeczowników – nietypowa i kłopotliwa. Ksiądz vs książę, jak się odmieniają?
Zapamiętajmy, że „ę” wymienia się na „ą” w innej formie tego samego wyrazu lub w wyrazie pokrewnym, np. dąb – dęby, wąchać – węch, błąd – błędny. Jeśli nadal mamy wątpliwości, należy zajrzeć do słownika ortograficznego, ponieważ wiele wyrazów wymawiamy inaczej, niż piszemy, a czasami zdarzają się takie niespodzianki jak słowa tempo i tępo (tempo, czyli szybkość, i tępo, czyli niezbyt lotnie).
