Mianownik – a to ci przypadek!
Polski system gramatyczny przypadkowych dzieci miał siedmioro, ale prym wśród nich wiedzie mianownik. Nieprzypadkowo więc zajmiemy się omówieniem pierwszego przypadka. Przecież, jak w matematyce, wiele spraw w życiu sprowadzamy do wspólnego mianownika. Choćbyście mieli wrażenie, że mianownik znacie doskonale, zapewne wciąż kryje przed Wami sporo tajemnic. Z tego też powodu zachęcamy do dalszej lektury.
Mianownik – co to jest? Na jakie pytania odpowiada?
Mianownik, po łacinie nominativus, to, jak w wielu innych językach fleksyjnych, pierwszy przypadek gramatyczny, odpowiadający na pytania kto? co? (czy pamiętacie pozostałe? Przypadki w języku polskim. Poznaj siedmiu braci, których matką jest deklinacja, czyli odmiana przez przypadki). Mianownik liczby pojedynczej (z wyjątkiem pluralium tantum: Pluralia i singularia tantum, czyli spodnie dla młodzieży) jest uznawany za najbardziej neutralną i podstawową formę wyrazową, dlatego też w słownikach podawany jest jako forma hasłowa. W mianowniku mogą występować różne części mowy – te, które odmieniają się przez przypadki.
Mianownik sprawia kłopoty
Jeśli wydaje Wam się, że poprzestaniemy jedynie na definicji, chcemy od razu zaznaczyć, że mianownik to przypadek niepozorny. Może zwiastować kłopoty. Otóż to, wiele wyrazów używamy na co dzień albo w innych przypadkach i trudno nam je sprowadzić do formy podstawowej, albo też przekręcamy/pomijamy niektóre litery. Często też mylimy rodzaj rzeczownika. Tutaj przeczytacie więcej o kłopotliwych rzeczownikach: Odmiana rzeczowników – nietypowa i kłopotliwa. Ksiądz vs książę, jak się odmieniają?.
Rzeczowniki w mianowniku liczby pojedynczej
Oto zestawienie najczęściej przekręcanych rzeczowników w mianowniku:
- badminton, nie
badmington - kanister, nie
karnister(czyżby to było skojarzenie z tornistrem?) - obojnak, nie
obojniak(obojnak jak jedynak) - śmigus-dyngus, nie
śmingus-dyngus
W powyższych przykładach pojawiła się zbędna litera.
A teraz podamy wyrazy, w których jedna z liter została pomylona:
- dekolt, nie
dekold - firmament, nie
firmanent - kemping, nie
kamping - pantomima, nie
pantonima - standard, nie
standart - wolnoamerykanka, nie
wolnaamerykanka - zachowek, nie
zachówek - zakrystia, nie
zachrystia - zamrażalnik, nie
zamrażarnik
Skomentujmy jeszcze wyraz maminsynek – tu często pomijane jest n. W wielu słowach pochodzenia angielskiego zapominamy też o podwojeniu liter, dlatego poprawne są jedynie formy:
- billing, nie
biling - fitness, nie
fitnes - mobbing, nie
mobing - trekking, nie
treking
Czasami zaś niepotrzebnie podwajamy litery. Oto przykłady takich wyrazów:
- Aladyn, nie
Alladyn - gąsienica, nie
gąsiennica - krwiobieg, nie
krwioobieg - stewardesa, nie
stewardessa(w języku polskim poprawna forma jest z pojedynczym s na końcu wyrazu) - toreador, nie
torreador
Często też mylony jest rodzaj rzeczowników takich jak:
- kontrola, nie
kontrol - mysz, nie
mysza - nomada, nie
nomad - rożen, nie
rożno - szynszyla, nie
szynszyl - wesz, nie
wsza
Niejeden Polak miał problem ze sprowadzeniem do postaci mianownikowej wyrazów z e epentetycznym, czyli ruchomym – znikającym w niektórych przypadkach. Mowa o przykładach takich jak:
- cerkiew, nie
cerkwia - filtr, nie
filter - gofr, nie
gofer - semestr, nie
semester - sweter, nie
swetr - wiatr, nie
wiater
Bardzo często zapomina się o ę na końcu wyrazów takich jak bydlę, dziecię, książę, prosię czy szczenię. Mało tego, niektórym wydaje się, że wyrazy wymię i znamię nie mają na końcu -ę, a -ono (niepoprawne są więc formy wymiono i znamiono). Podobnież mylone są słowa:
- widnokrąg, nie
widnokręg - zrąb, nie
zręb - żołądź, nie
żołędź - łabędź, nie
łabądź
Rzeczowniki w mianowniku liczby mnogiej
Rzeczowniki w mianowniku liczby mnogiej przybierają końcówki -a, -e, -i, -y oraz -owie (najczęściej w nazwiskach i formach uroczystych nazw niektórych profesji). Oto kilka kłopotliwych form:
- chorążowie, nie
chorąży - teściowie, nie
teście - widzowie, nie
widze - Anna i Jan Nowakowie, nie
Anna i Jan Nowak - lędźwie, nie
lędźwia - peryferie, nie
peryferia
On jest lekki, oni są…? Kłopotliwe przymiotniki w mianowniku liczby mnogiej
Niemało kłopotu sprawiają niektóre przymiotniki w mianowniku liczby mnogiej. Oto kilka przykładów:
- on jest lekki – oni są lekcy
- on jest cichy – oni są cisi
- on jest płochy – oni są płosi
- on jest tęgi – oni są tędzy
Mianownik? Już wszystko jasne!
Na dziś już wystarczy tej wiedzy. Ciekawi jesteśmy, z którymi rzeczownikami lub przymiotnikami mieliście problem, aby sprowadzić je do poprawnej postaci mianownika. Dajcie znać w komentarzach. A może znacie jeszcze inne problematyczne przykłady wyrazów w mianowniku? Zachęcamy do podzielenia się nimi, aby służyły innym osobom żądnym wiedzy!
