Paździerz – co to jest? Definicja, synonimy, przykłady użycia
We współczesnej polszczyźnie wyraz paździerz ma dwojakie znaczenie. Być może obecnie bardziej znane jest to potoczne, jednak warto poznać także pierwotną definicję słowa paździerz, która już chyba nieco odchodzi w zapomnienie. Na zachętę dodać można, że ma ona wiele wspólnego z nazwą jednego z dwunastu miesięcy. Co początkowo nazywano paździerzem? Nazwa którego miesiąca jest z nim związana? Jakie synonimy ma to słowo? Wyjaśnienia znajdziecie w poniższym artykule.
Paździerz a październik
Paździerz, a właściwie paździerze lub jak mówiono dawniej – paździoro, to inaczej zdrewniałe części suchych łodyg roślin włóknisto-oleistych oddzielone od włókien. Podczas zbioru lnu lub konopi otrzymuje się z nich włókna i nasiona. Z włókien robi się materiały, a z nasion oczywiście olej (olej lniany, olej konopny).
Po całym procesie pozyskiwania tych surowców pozostają łodygi. Z tych odpadków, które mogłyby się wydawać bezużyteczne, produkuje się płyty paździerzowe. Wykonane są one z oczyszczonych uprzednio paździerzy, a następnie spajane pod ciśnieniem przy pomocy kleju. Stosowane są na szeroką skalę w budownictwie i meblarstwie.
Nazwa dziesiątego miesiąca roku, czyli październik, pochodzi właśnie od słowa paździerze. Dawne nazwy tego miesiąca to także: paździerzec, paździerzeń, pościernik oraz winnik. Skąd to pokrewieństwo językowe? Dawniej był to bowiem miesiąc, kiedy pracowano przy obróbce lnu i konopi, a jako że kiedyś ludzie żyli, dostosowując się do cyklu przyrody, nadano mu nazwę odnoszącą się do wykonywanej wówczas czynności.
Paździerz potocznie
Dziś słowo paździerz nabrało pejoratywnego znaczenia. Potocznie paździerzem określa się coś starego, bezużytecznego, czasem tandetnego lub całkowicie pozbawionego wszelkiej wartości. Ten rodzaj paździerza budzi nie tyle niechęć, co zażenowanie lub politowanie.
W slangu młodzieżowym określenie paździerz przylgnęło też do osoby nieatrakcyjnej, uznawanej za brzydką. Paździerz możemy powiedzieć również o kimś aroganckim i ponurym, z kim nie warto utrzymywać żadnych relacji i kontaktów towarzyskich, przez co taka osoba staje się wyobcowana.
Paździerz – co to jest? Przykłady zdań
- – Widziałaś ten program w telewizji?
– Tak, ale paździerz! - Paździerz jest ceniony za bycie wydajnym materiałem izolacyjnym.
Paździerz – synonimy i wyrazy bliskoznaczne
Pomocne w zapamiętaniu tego, co to jest paździerz, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne.
- Badziewie,
- chłam,
- prymityw,
- brzydal,
- żenada.
Paździerz – wyrazy pokrewne
- Paździerzny,
- paździerzowy,
- paździerzysty,
- październy,
- październik.
Paździerz – odmiana wyrazu
| liczba pojedyncza | |
| M. | paździerz |
| D. | paździerza |
| C. | paździerzowi |
| B. | paździerz |
| N. | paździerzem |
| Ms. | paździerzu |
| W. | paździerzu |
| liczba mnoga | |
| M. | paździerze |
| D. | paździerzy |
| C. | paździerzom |
| B. | paździerze |
| N. | paździerzami |
| Ms. | paździerzach |
| W. | paździerze |
Przykłady użycia wyrazu paździerz w literaturze
Miądlice ostro kłapały, aż cały rząd kobiet pochylał się ciągle w krótkich a prędkich drganiach, i tylko coraz któraś się prostowała, roztrzepywała przygarść lnu z ostatnich paździerzy, zwijała ją w kukłę libo w chochoła i rzucała na rozpostartą płachtę przed siebie.
Słońce, że się już było przetoczyło nad lasy, świeciło im prosto w twarze, ale nic to – robota, śmiechy, wesołe słowa nie ustawały ani na to oczymgnienie.
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Część pierwsza – Jesień
I tak sypało dwa dni i dwie noce, że w końcu zasypało chałupy, iż się wznosiły jako te śniegowe kopice, buchające brudnymi kołtunami dymów, drogi się wyrównały z polami, sady były pełne po wręby płotów, staw całkiem zginął pod nawałą, biała równia, nieobjęta, chłodna, nieprzenikniona, puszysta i cudna pokryła ziemię, a śnieg wciąż padał, tylko że już coraz suchszy i rzedszy, to nocami przedzierały się gwiezdne migoty, a w dzień modrzało niebo gdzieniegdzie wskroś tych polatujących paździerzy białych i powietrze stawało się słuchliwsze, głosy darły się ostro przez gęstwę, raźno, hukliwie.
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Część druga – Zima
