Pewny czy pewien – którą formę wybrać?
Możesz być prawie pewny albo całkowicie pewien. Pewien pan to jakiś pan. A jeśli twój pomysł na biznes to pewny zarobek, to znaczy, że koncept ten jest z pewnością genialny. Jesteś pewny (czy pewien?), którą formę wybrać? Jeśli nie masz pewności, przeczytaj, by ją zyskać.
Pewny czy pewien?
Zanim przyjdzie czas na ostateczne rozstrzygnięcia, warto się zastanowić nad znaczeniem omawianych słów, które jest w tym kontekście kluczowe.
O wyborze formy zdecyduje bowiem sens, które chcemy nadać wypowiedzi. Przecież mówimy zarówno o pewnym zarobku, jak i pewnym człowieku, a pewna może być również śmierć.
Sprawa jednak tylko z pozoru wydaje się złożona, a w gruncie rzeczy skupia się na trzech przypadkach:
- PEWIEN – w znaczeniu:
- jakiś, jeden,
- znany, ale nie do końca określony,
- wskazuje na osobę / rzecz znaną mówiącemu, które jednak pozostają
w wypowiedzi nieokreślone.
Na przykład: pewien pan, pewien znajomy, pewnego razu, pewien rodzaj.
W tym przypadku nie ma wątpliwości – poprawna forma jest jedna: PEWIEN.
- PEWNY – w znaczeniu:
- niezawodny, zapewniony, niechybny,
- taki, co do którego nie ma żadnych wątpliwości, że się zdarzy.
Na przykład: pewny zarobek, pewny pracownik, pewny awans, pewny sojusznik, pewny samochód.
Jeśli chcemy wyrazić niezawodność czy skuteczność czegoś lub kogoś, zawsze powiemy PEWNY.
- PEWNY lub PEWIEN – w znaczeniu:
- całkowicie o czymś przekonany,
- wierzący w coś lub kogoś.
Na przykład: pewny sukcesu, pewien wygranej, pewny swoich decyzji.
W tym przypadku mamy wybór, ponieważ obydwie formy są poprawne. Powiemy więc PEWNY lub PEWIEN.
Pewny lub pewien
Warto przy tym wspomnieć, że alternatywne formy pewien i pewny (w obu powyżej wymienionych znaczeniach) z ostatniego punktu zawsze występują w funkcji orzecznika. Co ciekawsze, problem wyboru właściwej formy istnieje tylko w rodzaju męskim, i to jedynie w mianowniku liczby pojedynczej. W pozostałych przypadkach dylemat znika, w mianowniku liczby mnogiej zaś zawsze powiemy pewni.
W rodzaju żeńskim i nijakim natomiast niezależnie od znaczenia i kontekstu mówimy zawsze tak samo (np. jestem pewna, pewna pani, pewna śmierć, pewna różnica, pewna część ciała, pewna nagroda, pewne zabezpieczenie, pewne źródło).
Z kolei pewien mężczyzna to na pewno jakiś mężczyzna. Pewny mężczyzna zaś to co najwyżej niezawodny osobnik płci męskiej, ale trzeba przyznać, że brzmi to nieco topornie – lepiej więc unikać takiego zestawienia. Przestrzega przed tym również językoznawczyni Katarzyna Kłosińska, podkreślając, że nie jest to naturalny kontekst użycia tego przymiotnika.
Nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć tytułowego pytania, bo zawsze potrzebny jest kontekst i cel danej wypowiedzi, w której użyto jednej z tych form. Ale tylko w jednym przypadku możemy postawić na dowolność – dlatego powie się np. Jestem pewien (lub pewny) swoich decyzji, by wyrazić swoje przekonanie o dokonanych wyborach.
