Sofistyka – co to jest? Definicja, synonimy, przykłady użycia

Czy ktoś z Was wie, czym jest sofistyka? Jeśli nie, a chcecie co nieco się o tym dowiedzieć, przeczytajcie poniższy tekst. Znaczenie słowa sofistyka zmieniało się bowiem na przestrzeni wieków – od neutralnego do dość pejoratywnego. Czym była ona kiedyś i czym jest teraz? W tym artykule znajdziecie odpowiedzi na wszystkie pytania.

Sofistyka – etymologia i znaczenie wyrazu

Termin sofistyka to rzecz jasna wyraz o pochodzeniu greckim. Wziął się od słowa σοφιστές [sophistēs] oznaczającego ‘mędrzec’, a ten pochodzi oczywiście od σοφία [sophía], czyli ‘mądrość’.

U początków sofistyki

W pierwotnym znaczeniu sofistyka to ruch umysłowy stworzony w starożytnej Grecji przez sofistów, którzy byli wędrownymi nauczycielami przygotowującymi swoich uczniów – zarówno młodych, jak i dorosłych – do życia publicznego. To przygotowanie odbywało się poprzez nauczanie ich retoryki, polityki, filozofii oraz etyki. Twórcy sofistyki działali głównie w Atenach i stanowili elitę intelektualną Grecji, ich uczniami byli wielcy tragicy: Sofokles i Eurypides. Przedstawiciele nurtu sofistyki wyznawali takie zasady, jak: sensualizm, relatywizm, pragmatyzm, konwencjonalizm. Religię uznawali za wymysł człowieka.

Dzięki sofistyce każdy studiujący mógł nauczyć się wszystkiego, co było potrzebne w życiu prywatnym i publicznym starożytnych greckich polis. Nie była ona jednak dostępna dla wszystkich. Nauczyciele związani z sofistyką pobierali opłatę za nauczanie, co w środowisku greckim było czymś dotąd niespotykanym. Nie każdy zatem mógł sobie pozwolić na naukę u sofistów. Pozostałe szkoły filozoficzne były darmowe.

Greckie społeczeństwo zaczęło krytykować sofistów za to, że pobierają opłaty, zarzucając im, że sprzedają wiedzę za pieniądze. Konserwatyści wystąpili przeciwko nim z oskarżeniem, że przez swoje nauki burzą wiarę i tradycję. Sofistyka wraz ze swoimi przedstawicielami spotkała się z krytyką również ze strony Arystotelesa. Te antagonizmy sprawiły, że pojęcie sofista, które początkowo oznaczało ‘uczonego, mędrca’, z czasem nabrało pejoratywnego znaczenia i zaczęło być rozumiane jako ‘pseudouczony’.

Pomimo krytyki trzeba też powiedzieć o pozytywach, które przyniosła sofistyka. Otóż sofiści byli pionierami w opracowaniu metod wychowawczych, które polegały na bezpośrednim kontakcie z młodzieżą. Analizowali też wszystkie czynniki mające wpływ na wychowanie młodych ludzi: wrodzone cechy charakteru, środowisko, ćwiczenie, uczenie się, własną aktywność jednostki.

Sofistyka współcześnie

Obecnie sofistyka to metoda argumentacji polegająca na wykorzystywaniu wieloznaczności pojęć i na stosowaniu tak zwanej pokrętnej logiki. Mówiąc inaczej, w sofistyce powszechne jest świadome dowodzenie pewnych tez za pomocą wieloznacznych lub nielogicznych i niezgodnych z rzeczywistością pojęć, a w skrajnych przypadkach – złudnych i zwodniczych argumentów. To umyślne posługiwanie się nieuczciwą argumentacją ma tylko jeden cel, mianowicie udowodnienie fałszywej tezy i przekonanie do niej innych bez względu na to, jaka jest prawda.

Sofistyka – przykłady użycia

Sofistyka – odmiana wyrazu