Supletywizm i formy supletywne. Człowiek, ale ludzie, rok, ale lata?

Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego niektóre wyrazy po odmianie przez liczbę czy przypadki stają się do siebie zupełnie niepodobne? Człowiek w liczbie mnogiej zamienia się w ludzi, a rok – w lata. Zjawisko to nazywamy supletywizmem. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej, nie przerywajcie czytania!

Supletywizm i formy supletywne

Supletywizm to tworzenie tematów fleksyjnych od różnych rdzeni¹, a formy supletywne to formy należące do tego samego wzorca odmiany wyrazów, ale niezwiązane ze sobą pod względem etymologicznym. Prościej rzecz ujmując, istnieje wiele słów, które po odmianie przestają przypominać same siebie.

Przykłady?

Rzeczowniki, w których występują formy supletywne, to np. rok – lata, człowiek – ludzie, tydzień – tygodnie. Z kolei czasowniki to np. iść – idę, pójdę – poszedł, być – jest – są. Również wśród zaimków odnajdziemy wiele przykładów: ja – mnie, ona – ją, on – jego. Podczas stopniowania przymiotników i przysłówków (chodzi konkretnie o stopniowanie nieregularne) natkniemy się na formy takie jak: dobry – lepszy, źle – gorzej, duży – większy, mało – mniej. Nie zapominajmy o liczebnikach, np. dwa – drugi czy cztery – czworo.

Odkryjmy prawidłowości

Supletywizm jest zjawiskiem, które występuje nie tylko w języku polskim. Porównajmy chociażby parę wyrazów: człowiek – ludzie. W języku angielskim brzmi ona: man² – people, a w niemieckim: der Mensch – die Menschen/die Leute. Przyjrzyjmy się też zaimkom: ja – mnie, ang. I – me, niem. ich – mich. Z badań wynika, że formy supletywne dotyczą najczęściej używanych wyrazów i, jak widać na podstawie powyższych przykładów, jest to zjawisko występujące w wielu językach.

Jeśli myśleliście, że język polski jest trudny z powodu istnienia wielu nieregularności gramatycznych, uspokajamy Was – gdy uczycie się angielskiego, niemieckiego czy też języka, w którym występuje fleksja, opanowujecie wiele nieregularnych form.

Znacie jeszcze jakieś przykłady form supletywnych? ?

?

¹ https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/4350/1/07-Manczak.pdf.
²Anglojęzyczni mają kłopot z poprawnością polityczną liczby pojedynczej rzeczownika „człowiek”:
https://dictionary.cambridge.org/grammar/british-grammar/man-mankind-or-people.