Utopia – definicja, etymologia, synonimy

W niniejszym artykule dowiecie się, czym jest utopia, skąd pochodzi ten wyraz i dlaczego tak często pojawia się w literaturze. W języku codziennym utopia również jest dość popularnym słowem. Może spotkaliście się już z utopijną wizją lub utopijnym pomysłem? Jeśli nie, czas się przekonać, co to tak właściwie znaczy.

Skąd się wzięła utopia?

Określenie utopia ściśle wiąże się z literaturą, a to za sprawą angielskiego humanisty i pisarza politycznego Thomasa More’a*, który około 1516 roku wydał swoje słynne dzieło zatytułowane Utopia. Opisał w nim wizję idealnego państwa i systemu społecznego, która była przeciwieństwem ówczesnej Europy i tym samym złośliwą satyrą ówczesnych dziejów.

Nie był on pierwszym twórcą, który poruszył wątek utopii. Już w starożytności Platon zawarł utopijną myśl w Państwie. Niemniej jednak to More spopularyzował określenie utopia, a wielu późniejszych twórców powielało ten motyw, że zakorzenił się w języku i stał się określeniem na… no właśnie – na co?

* Spolszczona forma imienia i nazwiska to Tomasz Morus.

Co to jest utopia? Definicja słowa

Czym zatem jest utopia? Możemy doszukiwać się aż trzech znaczeń tego słowa, które łączą się sobą.

1 Fantastyczny utwór literacki opisujący idealne państwo i szczęśliwe społeczeństwo.

2 Koncepcja idealnego ustroju społecznego i stosunków międzyludzkich.

3 Mrzonka, niemożliwy, nieziszczalny i nierealny pomysł (czyli utopijny), coś, o czym się marzy; abstrakcyjne i nie do urzeczywistnienia marzenie.

4 W literaturze epizod to odrębny fragment jakiegoś utworu, którego treść jest związana z zasadniczą akcją.

5 W muzyce jest to odrębny fragment utworu muzycznego, którego materiał kontrastuje z głównym tematem utworu.

Utopia – synonimy i wyrazy bliskoznaczne

Pomocne w zapamiętaniu tego, czym jest utopia, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne:

Wyrazy pokrewne

Popularne połączenia ze słowem utopia

Czy świat jest utopią? – czyli pokrótce o etymologii słowa

Pochodzenie słowa utopia nie jest jednoznaczne. Wyraz wywodzi się od greckich słów: ou ‘przeczenie’ lub ‘nie’ i tópos ‘miejsce’. Połączenie outópos wskazywałoby zatem na nieistniejące miejsce. Innym wytłumaczeniem jest eutopia, wyraz oznaczający ‘dobre miejsce’. Prawdopodobne jest, że More celowo wykorzystał taką dwuznaczność.

Utopia u Żeromskiego

Motyw utopii pojawia się w jednej z lektur – Przedwiośniu Stefana Żeromskiego. Snuta przez ojca głównego bohatera wizja „szklanych domów” jest niczym innym jak utopią, mrzonką mającą na celu zachęcić syna, Cezarego Barykę, do powrotu do odrodzonej ojczyzny. Opis nowoczesnych, funkcjonalnych i pięknych domów ze szkła to wymyślona opowieść będąca wyidealizowaną wizją krainy szczęśliwości, czyli odbudowywanej Polski po odzyskaniu niepodległości.
Warto wspomnieć, że omówione powyżej słowo pojawia się jako tytuł wiersza polskiej noblistki Wisławy Szymborskiej.

Przykłady użycia słowa utopia w literaturze

Czy to utopijne? Nie warto nawet spojrzeć na taką mapę świata, która nie zawiera Utopii, pomija bowiem ten kraj, na którego brzegach Ludzkość zawsze ląduje. A kiedy już tam wyląduje, rozgląda się i, widząc kraj lepszy jeszcze, rozwija żagle. Postęp to wprowadzanie w życie kolejnych Utopii.

Oscar Wilde, Dusza człowieka w socjalizmie

Pomysł Hansena to oczywiście była utopia, ale jakże to było szalone, porywające i jednocześnie logiczne. Dziś nikt już takich utopii nie wymyśla.

Filip Spinger, Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach

Przykłady użycia słowa utopia w prasie

To czysta utopia myśleć: jeśli ktoś jest porządny, to powinien rządzić.

Maciej Jankowski, Opinia po wyborze Oleksego na przewodniczącego SdRP, „Gazeta Wyborcza”, 1996

?