Wyrazy sprawiające (zaskakujące) trudności ortograficzne
Ortografia – koszmar dzieciństwa, wiedza tajemna, której nie da się okiełznać, pułapki czyhające na każdym kroku… Zasady polskiej pisowni potrafią być zaskakujące, a wielość wyjątków nie do ogarnięcia. Przedstawiamy wyrazy, których zapis może być nieoczywisty i wprawiać w zdumienie!
Oczywiście nasze zestawienie jest subiektywne. Przytoczymy kilkanaście wyrazów, które wciąż uważamy za nieco dziwne, bo ich pisownia może wyglądać podejrzanie. Najlepiej bacznie im się przyjrzeć i zapamiętać, jak je należy zapisać. Takie słówka królują w konkursach ortograficznych!
1 W poprzek, w głąb – to są najzwyklejsze wyrażenia przyimkowe. Trudność w ich zapisie (razem czy osobno?) wynika z akcentowania. Te wyrażenia brzmią jak jedno słowo. A tu niespodzianka – przyimek woli pozostać sam. O wyrażeniach przyimkowych pisaliśmy w tekście Pozdrowienia znad morza, czyli o pisowni przyimków złożonych.
2 Supercena, superkobieta… – super w połączeniu z rzeczownikiem i przymiotnikiem traktujemy jako przedrostek. Nie dajcie się zwieść, że jest inaczej, bo zapis rozłączny jest powszechnym błędem. Nie stosuje się tu też łączników (kresek). Takich przykładów jest więcej, np. ekstra, hiper również należy uznać za przedrostki i zapisywać je łącznie.
3 Ożeż – słowo yeti. Każdy wie, że istnieje, a prawie nikt go nie widział. W słówku ożeż mamy połączenie dwóch partykuł -że i -ż. Ożeż służy wyrażaniu emocji, szczególnie gdy chcemy pogrozić komuś paluszkiem. Wtedy powiemy: Ożeż ty!
4 Zhańbiony, zharmonizowany, zheblować – połączenie z+h na początku wyrazu może dziwić, ale reguła głosi, że przed „h” nigdy nie stawiamy „s”, tylko „z”. „S” poprzedza zawsze „ch”.
5 Wpółżywy – przymiotnik ten to w istocie zrośnięte 3 wyrazy. .
6 Chuligan – to zapożyczenie z angielskiego „hooligan”. Tylko dlaczego w języku polskim rzeczownik ten zapisuje się przez „ch”? Językoznawcy tłumaczą to wpływem języka rosyjskiego, z którego pośrednio przejęliśmy ten anglicyzm (rosyjskie хулигáн po przetranskrybowaniu na język polski uzyskuje postać chuligan, gdyż według norm litera x zapisywana jest jako ch). https://sjp.pwn.pl/zasady/308-76-B-Transkrypcja-wspolczesnego-alfabetu-rosyjskiego;629697.html
7 Wte i wewte / w tę i we w tę – obydwa zapisy są poprawne, z uwagą, że pierwszy jest uproszczony, bo odpowiada wymowie. Jak zapamiętać wersję wzorcową? To 6 krótkich słówek. W dodatku „w tę” się powtarza.
8 Błahy, ohydny, bohater, czyhać, wahać się, na pohybel – sami przyznacie, że samo „h” w środku wyrazu wygląda nieco… goło. Część tych wyrazów pod wpływem sąsiednich języków utrwalona została właśnie z „h” w środku. Pewnie też pamiętacie regułkę, że błahy, bo błazen, wahać, bo waga.
9 Chyży i hoży – co prawda prawie nikt nie używa tych słówek, ale na dyktandach pojawiają się nie wiadomo skąd, by uprzykrzyć życie. „Chyży” to prędki, szybki, a „hoży” – tryskający zdrowiem, urodziwy.
10 Rzeżucha, mżawka, żarzyć – klasyki z dyktand z czasów szkoły podstawowej. Pamiętacie je jeszcze?
11 Baba-Jaga kontra baba-jaga – dużymi literami i z łącznikiem zapiszemy nazwę bohaterki baśni, a małymi literami i z łącznikiem – kobietę, której, delikatnie mówiąc, nie darzymy sympatią.
12 Walentynki, mikołajki, andrzejki, sylwester – hola, hola, przystopujcie z wielkimi literami! Nazwy zwyczajów i obrzędów, zgodnie z regułami polskiej pisowni, piszemy małymi literami.
13 Nicnierobienie – to bardzo wdzięczny rzeczownik, który pochodzi od zaprzeczonego czasownika „nie robić” w połączeniu z zaimkiem „nic”. Każdy z nas lubi mieć chwilę dla siebie, którą może poświęcić na nicnierobienie. To bardzo przydatny rzeczownik!
14 Chihuahua i shih tzu – wielu z nas nie wyobraża sobie życia bez czworonoga. Warto jednak wiedzieć, jak poprawnie zapisać jego rasę.
15 Ni stąd, ni zowąd – czyli ni z gruszki, ni z pietruszki, tylko trochę trudniejsze. To 4 słówka oddzielone przecinkiem.
16 Znienacka – czyli nagle, niespodziewanie. Oczami wyobraźni widzimy, ile osób, pisząc to słowo, „z” pozostawia w samotności. „Znienacka” to jeden wyraz!
Czy znacie jeszcze jakieś wyrazy, których zapis Was dziwi? Pamiętajcie, że w razie wątpliwości warto zajrzeć do słownika ortograficznego. Szczególnie polecamy ten pod redakcją Edwarda Polańskiego, gdyż zasady przez niego opracowane obowiązują w tekstach wielu dyktand.
PS Czytaliście już nasze zestawienie najczęściej popełnianych błędów w polskim internecie?
