Z pod czy spod? Jak to zapisać?
Ach, ta pisownia łączna i rozłączna… Wszędzie się przypałęta. Człowiek nie może zaznać spokoju, bo cały czas się zastanawia – razem czy osobno? Pisać się nie da, myśleć się nie da. Tak było kiedyś, teraz jest inaczej. Ciągle jakieś zmiany. Jak to wszystko zapamiętać i do tego nie oszaleć? Spokojnie! Przychodzimy z pomocą. W tym artykule wyjaśnimy Wam, czy poprawny zapis to z pod czy spod, a także jak to było dawniej.
Z pod czy spod – oto jest pytanie
Poprawna odpowiedź to… spod!
Czym jest spod?
Spod to oczywiście przyimek. Według słownika języka polskiego istnieje pięć jego typów:
- «komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik», na przykład: Znowu szukałam zmywaka i w końcu wyciągnęłam go spod tej sterty naczyń; Spod tej sterty ubrań na fotelu wyciągnęłam właśnie swoje słuchawki.
- «komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa», na przykład: Michał pochodzi z Wrocławia, a Marta spod Gdańska; Przeprowadził się tu aż spod Ukrainy.
- «komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami», na przykład: Spod stołu patrzyła na nas para najpiękniejszych psich oczu, jakie można sobie tylko wyobrazić; Spoglądał na mnie spod tej swojej kruczoczarnej czupryny.
- «oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań», na przykład: Kraj ten musi jak najszybciej uwolnić się spod władzy dyktatury; Napisał wniosek o zwolnienie spod dozoru kuratora.
- «przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku», na przykład: On jest spod znaku Panny, a ona spod znaku Ryb; Spod jakiego znaku jesteś?.
A kiedyś jak to było – z pod czy spod?
Forma z pod jest poprawna z punktu widzenia etymologicznego i istniała do roku 1936.
Od tamtego czasu (czyli wcale nie od tak dawna) piszemy wyłącznie: spod. Podobną zmianę możemy zauważyć w zaimku, o którym pisaliśmy tu: Skąd czy z kąd? Czy wiesz, jak to zapisać?.
Po co ta zmiana? A komu to potrzebne?
Zapis spod to uproszczenie językowe, które wyniknęło z przyczyn ekonomicznych (z dwóch słów powstało jedno), ale i przykład dopasowania się języka pisanego do mówionego. W wyrażeniu przyimkowym, o którym mowa, dźwięczna głoska z w połączeniu z bezdźwięcznym p ulega ubezdźwięcznieniu na głoskę s. Czyli piszemy tak, jak mówimy, w dodatku jednym słowem. Rewelacja, nie?
Przykładów takiego uproszczenia i przy okazji zmiany wyrażenia przyimkowego na tak zwany zrost przyimkowy jest bez liku. Spotkamy się z nim również w słowach: sponad, spoza, spomiędzy, sprzed.
Jak to zapamiętać?
Niestety po prostu trzeba. Jeśli jednak szukacie analogii, to być może pomogą Wam wyrażenia przyimkowe takie jak: spode łba czy spode mnie. Mamy nadzieję, że to Wam nieco ułatwi zapamiętanie. ☺
?
