Alegoria – definicja i przykłady

O alegoriach uczyliśmy się już w podstawówce. Podawano nam przykłady z literatury, o których najczęściej szybko zapominaliśmy. Może czas odświeżyć dawne podręczniki i odkryć na nowo świat literackich metafor? Spokojnie, nie musicie szperać na półce z książkami. Całą wiedzę znajdziecie poniżej. Sprawdźcie więc, co to jest alegoria, i poznajcie jej przykłady.

Alegoria – co to jest? Definicja 

Alegoria może być postacią, przedmiotem, motywem itp. Występuje nie tylko w literaturze, lecz także może pojawić się w każdej innej formie sztuki: obrazie, filmie, teatrze, a nawet w muzyce. Przekazuje równocześnie treść dosłowną (np. jabłko jako owoc) oraz abstrakcyjną (jabłko jako symbol grzechu). Sam wyraz alegoria ma swoje korzenie w grece: ἀλληγορία (allegoreo) oznacza ‘mówić coś innego’.

Alegoryczność jest pewnym rodzajem przenośni. Aby dostrzec alegorię pośród innych środków metaforycznych, najważniejsze jest zwrócenie uwagi na fakt, że ma z góry ustalony sens w tradycji kultury i w każdym dziele oznacza to samo. Wspomniana umowna treść odróżnia alegorię od symbolu, ponieważ symbol może w różnych utworach odnosić się do innych znaczeń, a alegoria zawsze ma jedno, niezależnie, gdzie występuje.

Alegoria – przykłady w literaturze

Jabłko

Pośród najpowszechniejszych przykładów alegorii znajduje się ten, który zawarty jest w jednej z najstarszych ksiąg świata – Biblii. Mowa o wspomnianym powyżej jabłku. Współcześnie w kulturze odnosi się do czegoś, co jest kojarzone zarówno z przyjemnością, jak i grzechem (lub czymś zakazanym). Owa alegoria ma swoje źródło w Księdze Rodzaju. Możemy tam poznać historię pierwszych ludzi – Adama i Ewy – którzy przeciwstawili się Bogu i mimo zakazu skusili się, by spróbować owocu.

Kolejna alegoria na ten temat pochodzi również z najdawniejszych czasów, wywodzi się tym razem z mitologii. Tutaj opisywany motyw także symbolizuje coś, co prowadzi do negatywnych skutków. Mowa o jabłku niezgody i historii, gdy bogini Eris rzuciła owoc, na którym widniał napis „dla najpiękniejszej”, pomiędzy Afrodytę, Atenę i Herę. Doprowadziło to do kłótni, do której z nich powinien on należeć.

Temida

Następną alegorią zaczerpniętą z mitologii jest bogini Temida. Jest to kobieta z zawiązanymi oczami i wagą oraz mieczem w ręku. Broniła prawa ustanowionego przez bogów oraz porządku świata. Obecnie stała się symbolem sprawiedliwości. Szczególne znaczenie ma opaska na oczach, ponieważ podkreśla ona brak stronniczości i uwzględnianie tylko wagi czynów.

Lis

Alegoryczny lis pokazuje ludzką cechę – przebiegłość. Do dzisiaj w związkach frazeologicznych odnosimy się do tegoż znaczenia, mówiąc na przykład: chytry jak lis („chytry” w znaczeniu „cwany”) lub stary lis (osoba doświadczona, cechująca się przebiegłością). Motyw ten pojawia się w Bajkach Ignacego Krasickiego. Są to krótkie opowieści o zwierzętach, które mają uwydatnić cechy ludzkie, często nasze wady, w żartobliwy sposób. Motyw lisa pojawia się w utworach Lis i osieł oraz Kruk i lis, w obu wspomniane zwierzę zostało opisane jako sprytne i skore do kłamstwa.