Formant w języku polskim – szybko i prosto o słowotwórstwie
Dzięki słowotwórstwu możemy lepiej podkreślić moc swoich wypowiedzi. Pozwala ono również nadać więcej kolorów naszym komunikatom. Ważnym elementem słowotwórstwa jest formant językowy. Czym dokładnie jest i jakie są jego rodzaje?
Rdzeń językowy
Aby zrozumieć, czym dokładnie jest formant językowy, jako pierwszy na tapet trzeba wziąć rdzeń. Rdzeń językowy, albo inaczej podstawa słowotwórcza, to jest taka część wyrazu, która pozostaje niezmieniona po odjęciu od niej formantu językowego. Czym dokładnie jest rdzeń, może zobrazować przykład – język. Rdzeniem tego słowa będzie akurat cały wyraz. Dzieje się tak, ponieważ rodzina wyrazów powstała poprzez dodanie odpowiedniego formantu.
Formant językowy – co to takiego?
Formant językowy, inaczej nazywany afiksem, to nic innego jak uzupełnienie rdzenia, czyli podstawy słowotwórczej. W języku polskim wyróżniamy cztery rodzaje formantów:
- Przedrostki (lub prefiksy) – są to wszystkie dopełnienia wyrazu, które znajdują się przed rdzeniem. Dobrym przykładem jest tu słowo przedpokój. Pokój to rdzeń, natomiast przed to przedrostek. Inne przykłady to: nadopiekuńczość, przepełnienie, odkupienie.
- Przyrostki (lub sufiksy) – to formanty dodawane po rdzeniu. W wyrazie kotek kot jest podstawą słowotwórczą, natomiast -ek to przyrostek. Inne słowa powstałe przy użyciu przyrostka to na przykład: mostek, telewizyjny, Białka.
- Wrostki (lub interfiksy) – są to takie formanty, które mają za zadanie łączyć dwie podstawy słowotwórcze. Na przykład słowo listonosz pochodzi z połączenia dwóch rdzeni: listy + nosić = listonosz. Wrostkiem jest tu litera o. Inne przykłady z wrostkami to: bokobrody = bok + broda, parostatek = para + statek, żywopłot = żywy + płot.
- Formanty zerowe (lub formanty ujemne) – jak sama nazwa wskazuje, w tym przypadku rdzeń może ulec skróceniu, a nic do niego nie jest dodawane. Dobrym przykładem jest tu czasownik słuchać. Gdy stosujemy formant zerowy, pozbywamy się z bezokolicznika końcówki –ać. W rezultacie powstaje rzeczownik słuch. Inne przykłady to: różowy – róż, dźwigać – dźwig, zlewać – zlew.
Formanty językowe to także sprawcy naszych ulubionych zdrobnień. Czy jest tu ktoś, kto równie mocno jak my nie lubi takich zdrobnień jak kaweczka i pieniążki?
?
