Katharsis – co to jest? Definicja, przykłady, słownik

Termin katharsis mogliście już usłyszeć na lekcjach języka polskiego, podczas których poznajemy zagadnienia związane ze sztuką antyczną, a zwłaszcza tragedią. Pojęcie katharsis jest również znane tym, którzy zajmują się i interesują psychologią. Co oznacza katharsis w każdym z tych wariantów? Jaka jest etymologia tego słowa? Wiedzę na ten temat możecie odświeżyć sobie dzięki lekturze tego tekstu.

Katharsis – pochodzenie wyrazu, czyli o etymologii

Skoro jedno ze znaczeń katharsis wiąże się z antyczną tragedią, której ojczyzną jest Grecja, to jak łatwo wydedukować, oznacza, że słowo to pochodzi z greki. Greckie słowo κάθαρσις [katharsis] oznacza 'oczyszczenie'; wymawiamy je [katar-z-is]. Warto też wiedzieć, że jest ono nieodmienne. W języku polskim występuje w rodzaju nijakim (to katharsis), natomiast w języku greckim posiada rodzaj żeński (ta katharsis). Co ciekawe, imię Katarzyna również pochodzi od tego samego słowa.

Katharsis – co to jest? Definicja słowa

1Na początek znaczenie związane z literaturą. W tym kontekście katharsis oznacza jedną z głównych cech, które są podstawą sztuki starożytnej. Termin ten został wymyślony i opisany przez jednego z czołowych greckich filozofów – Arystotelesa.

W swoim dziele, zatytułowanym Poetyka, zdefiniował on katharsis jako stan polegający na wzbudzeniu u widza uczuć litości i trwogi, prowadzącemu do intensywnego przeżycia oglądanej przez tego widza tragedii, ukazującej ludzki heroizm, aby mógł on dzięki temu wyzwolić się od uczuć strachu i litości oraz dojść do ich zrozumienia.

2Z kolei w psychologii katharsis to oczyszczenie się z napięć emocjonalnych przez głębokie przeżycie czegoś. W wyniku tego głębokiego przeżycia następuje rozładowanie silnych uczuć, uwolnienie od cierpienia, odreagowanie zablokowanego napięcia, stłumionych emocji, skrępowanych myśli i wyobrażeń, niespełnionych marzeń i fantazji. Katharsis ma na celu ujawnianie dotychczas wypieranych przeżyć i usuwanie towarzyszącego im napięcia emocjonalnego.

Katharsis – wyrazy pokrewne

Przykłady użycia wyrazu katharsis

Poezja posiada prawo buntu przeciw bezpośredniej rzeczywistości i ileż jej dzieł najwspanialszych powstało z tego buntu. Lecz musi podać dostateczną ku temu legitymację. Tę, która jedynie uprawnia do odpowiedzi, czy bunt był legalny, istotnie uprawniony, czyli też w imię sprzeciwu dokonało się zejście na margines epoki i własnej wyobraźni. Tą legitymacją jest jej wielkość artystyczna, ona jedynie buntowi nadaje prawo. Inaczej postawa sprzeczności, zaznaczona przez Czechowicza, postawa konfliktu sumienia i piękna, nie doznaje oczyszczenia moralnego — bo dopiero pewna miara piękna staje się takim oczyszczeniem. Dnem tych wszystkich zdań płynie myśl o Norwidzie. Liryka Czechowicza nie należy jednak do poezji tak wielkiej, by jej odejście wyłącznie ku wierności artystycznej przynosiło katharsis i rozgrzeszenie.

Kazimierz Wyka, Rzecz wyobraźni

Oczyszczenie (katharsis) przywraca więc radość życia i pozwala na powrót do niego. Z tego punktu widzenia grzech i oczyszczenie byłyby normalną koleją życia.

Antoni Kępiński, Melancholia