Dobra i zła siostra, czyli porozmawiajmy o kontraście
Kontrast często kojarzy się tylko z tomografią komputerową. Czas przypomnieć, że to także jeden ze środków stylistycznych. Na czym dokładnie polega i w jakim celu się go stosuje, dowiecie się z naszego artykułu. Znajdziecie w nim również kilka przykładów wykorzystania kontrastu w literaturze.
Dawno, dawno temu żyły sobie w ubogiej chatce dwie piękne siostry: jedna prostoduszna, łagodna i o czystym sercu, druga samolubna, okrutna i nadmiernie ambitna. Pewnego razu czary skierowały ku ich chatce przystojnego księcia… Znacie tę historię? Tak, tak, potem dziewczyny rwały maliny, krew się polała, a kilka postaci padło trupem. Niby siostry, a jakże niepodobne. I właśnie to jest kontrast!
Co to jest kontrast
Zacznijmy od definicji. Kontrast polega na zestawieniu przeciwstawnych:
- pojęć – dobro i zło, piekło i niebo, życie i śmierć,
- cech – czarny i biały, gruby i chudy, mądry i głupi,
- zjawisk – słońce i deszcz, woda i ogień, sztorm i flauta,
- postaci – Batman i Joker, Superman i Lex Luthor, Wilk i Zając, Gandalf i Saruman, Harry Potter i Draco Malfoy… O, w tym wypadku moglibyśmy wymieniać przykłady godzinami! Większość dobrych opowieści jest przecież oparta na kontraście między tym dobrym a tym złym.
Funkcja kontrastu
Kontrast to zabieg stylistyczny, który ma zwrócić uwagę na jakieś różnice czy też uwydatnić pewną cechę. Jego zastosowanie może podkreślać konflikt między postaciami, a także wprowadzać do tekstu humor. Zasadę kontrastu wykorzystał na przykład Aleksander Fredro w wierszu Paweł i Gaweł. Spójrzcie na jego fragment:
Paweł i Gaweł w jednym stali domu,
Paweł na górze, a Gaweł na dole;
Paweł, spokojny, nie wadził nikomu,
Gaweł najdziksze wymyślał swawole (…).
Przez cały wiersz śledzimy wydarzenia będące efektem zderzenia stoickiego spokoju Pawła z breweriami wyczynianymi przez Gawła, aż w końcu dochodzi do katastrofy budowlanej z wodą w roli głównej.
Kontrast w baroku
Kontrast uwielbiali oczywiście poeci barokowi. Dlaczego „oczywiście”? Ich poezja często opierała się na koncepcie, czyli takim pomyśle formalnym, który miał maksymalnie zaskoczyć odbiorcę. Kontrast świetnie się w tym wypadku sprawdzał. Nie możemy nie wspomnieć przy tej okazji mistrza Jana Andrzeja Morsztyna i jego wiersza Niestatek:
Oczy są ogień, czoło jest zwierciadłem,
Włos złotem, perłą ząb, płeć mlekiem zsiadłem,
Usta koralem, purpurą jagody,
Póki mi, panno, dotrzymujesz zgody.
Jak się zwadzimy – jagody są trądem,
Usta czeluścią, płeć blejwasem bladem,
Ząb szkapią kością, włosy pajęczyną,
Czoło maglownią, a oczy perzyną.
Poeta wykorzystał kontrast, aby pokazać, że uroda to rzecz względna i mocno zależy od nastroju, w jakim są kochankowie. Można powiedzieć, że zgoda buduje, niezgoda rujnuje… urodę ukochanej.
Kontrast w literaturze
Oto jeszcze kilka innych przykładów kontrastu. Znacie?
- Plus i minus to jedyne co widzę
Plus i minus to jedyne co słyszę
Plus i minus to jedyne czym żyję
Plus i minus to jedyne, jedyne jest!
Plus i minus, plus i minus, plus i minus
Czy to plus czy to minus był
Plus i minus to jedyne co widzę
Ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem! (…).
Piotr „Mag Magik I” Łuszcz, + i –
- Ty pójdziesz górą,
A ja doliną (…).
piosenka ludowa
- Dwaj portretów malarze słynęli przed laty:
Piotr dobry, a ubogi, Jan zły, a bogaty.
Piotr malował wybornie, a głód go uciskał,
Jan mało i źle robił, więcej jednak zyskał.
Dlaczegóż los tak różny mieli ci malarze?
Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze
Ignacy Krasicki, Malarze
- Za mądra dla głupich
A dla mądrych zbyt głupia
Zbyt ładna dla brzydkich
A dla ładnych za brzydka
Za gruba dla chudych
A dla grubych za chuda
Za łatwa dla trudnych
A dla łatwych za trudna
Zbyt czysta dla brudnych
A dla czystych za brudna
Zbyt szczecińska dla Warszawy
A dla Szczecina zbyt warszawska (…)
Katarzyna Nosowska, Cudzoziemka w raju kobiet
Zachęcamy Was do tropienia kontrastów. Dajcie znać w komentarzach, jakie przykłady dopisalibyście do naszej listy.
