Personifikacja. Co by było, gdyby zwierzęta mówiły ludzkim głosem?
Personifikacja – figura retoryczna, którą często stosują dzieci, błądząc w zakamarkach swojej wyobraźni. Co więcej, do zabiegów słownych z użyciem personifikacji często zachęcamy właśnie tych najmłodszych, np. w Wigilię, twierdząc, że to właśnie tego dnia zwierzęta mówią ludzkim głosem. Czym więc jest personifikacja?
Personifikacja, czyli co?
Tę figurę retoryczną możemy nazywać personifikacją lub uosobieniem. Ma ona związek z humanizacją, a więc nadaniem cech ludzkich przedmiotom, zwierzętom, ideom itd. Personifikacja jest stosowana od najdawniejszych lat i to właśnie m.in. za jej pomocą tłumaczono ludziom ważne aspekty życia codziennego, takie jak zmiana pór roku czy religia.
A antropomorfizacja?
Niestety bardzo często personifikacja jest mylona z antropomorfizacją, gdyż w zasadzie pojęcia te odzwierciedlają bardzo podobne do siebie zabiegi słowne. Jednakże w przypadku antropomorfizacji przedmiot, zwierzę czy roślina wciąż pozostają niezmiennym bytem, z tym że posiadają ludzkie cechy lub motywy.
Personifikacja a antropomorfizacja. Jak to odróżnić?
Mówiąc najprościej, personifikacji najczęściej dokonują dzieci, pisarze, scenarzyści itp. Nadają oni bowiem cechy ludzkie zabawkom, zwierzętom czy też przedmiotom i wręcz je uosabiają. To znaczy, że zawsze, gdy utożsamiamy coś z człowiekiem, dokonujemy personifikacji. Przykładem może być bajka, w której pies porusza się i mówi jak człowiek, a do tego pracuje jako tajny agent, zatem również jest uosabiany z człowiekiem. Natomiast dokonując antropomorfizacji, nadajemy czemuś (zwierzętom, przedmiotom, roślinom itd.) jedynie cechę lub motyw, którym kieruje się człowiek. I tu, dobrym przykładem są nasze relacje ze zwierzętami, gdy mówimy, że nasz pies jest ciekawski, zdumiony czy że właśnie spojrzał na nas z politowaniem.
Personifikacja i antropomorfizacja. Przykładowe zdania
- Personifikacja
- Pani Wiosna szła i śpiewała radosną pieśń na cześć słońca.
- Nie mogłam oderwać się od czytania. Ta książka tak na mnie patrzyła i mówiła: „dowiedz się, co dalej!”.
- Kamień spojrzał na mnie i łagodnym głosem oznajmił, żebym już sobie poszła.
- Antropomorfizacja
- Kot spojrzał na mnie z pogardą, że śmiałam siąść na jego ulubionym fotelu.
- Błysk w moim oku mówił sam za siebie.
- Dziś nawet niebo płacze nad naszym losem.
Przykłady ze sztuki
Nic lepiej nie oddaje pojęcia personifikacji niż wiersz Jana Brzechwy Na straganie. To właśnie tam odbywają się rozmowy warzyw, które dodatkowo zostały wyposażone w ludzkie emocje i empatie. I tak: „Groch po brzuszku rzepę klepie”, a szczypiorek martwi się o byt koperku. Innym przykładem może być też personifikacja w bajce. I tu dobrym przykładem jest Toy Story, gdzie to właśnie zabawki żyją, bawią się i rozmawiają tak, jakby były ludźmi. Niestety bardzo często personifikacja utożsamiana jest jedynie z tekstem. Nic bardziej mylnego, gdyż korzystano z niej już w starożytności, gdy nawet śmierć kojarzona była z czarną postacią trzymającą w ręku kosę. Dobrym przykładem jest tu również obraz Cassiusa Marcellusa Coolidge’a Psy grające w pokera, gdzie zwierzęta przejęły rolę graczy, ubrane są w garnitury i palą fajki.
Po co nam w ogóle personifikacja?
Przede wszystkim, gdyby nie istnienie figury retorycznej zwanej personifikacją, nie mielibyśmy zbyt dużego wyboru bajek i opowiadań dla dzieci. Dodatkowo pożegnalibyśmy się z filmami i animacjami, które bazują na uosobieniu rzeczy, zwierząt, roślin itd. Łatwiej jest również dzięki personifikacji zrozumieć pewne emocje, które nam towarzyszą. Gdy nadamy czemuś kształt i cechy ludzkie, staje się o nam to bliższe. W dodatku stosowanie personifikacji pobudza i rozwija naszą kreatywność. Dzięki niej na zawsze możemy zachować w sobie wewnętrzne dziecko.
?
