Pisownia skrótów, czyli jak skracać słowa, by nie straciły fasonu
Stosowanie skrótów to świetne rozwiązanie – możemy w szybki sposób zakomunikować to, co mamy na myśli, używając zaledwie kilku liter. I wszyscy wiedzą, o co chodzi! Skracane są słowa powszechnie znane i stosowane, np. jednostki miary i wagi, tytuły i stanowiska, dlatego utworzone od nich skróty nie powinny budzić wątpliwości. Z tego tekstu dowiecie się co nieco na temat pisowni skrótów – dlaczego nie można napisać „Nakło n/Notecią”, wgl, nwm oraz że wyraz „strona” skrócić możemy na dwa sposoby.
Źródło: bazakolejowa.pl
Ekonomia języka
Język też podlega regułom ekonomii – chcemy wyrazić jak najwięcej, ale jak najmniejszym kosztem. Z tego powodu tworzymy skróty. Czy chcielibyście każdorazowo pisać „przed naszą erą” czy „doktor habilitowany”? Z pewnością odpowiecie przecząco, z tego więc powodu korzystamy z ogólnie przyjętych krótkich zapisów: p.n.e. i dr hab. Na co dzień dążymy do wygody i oszczędzania czasu, dlatego tendencja ta zauważalna jest także w języku, szczególnie stosowanym w internecie czy w SMS-ach.
Skróty w języku młodzieży i w internecie
W internetowym języku młodzieży zauważyć można takie cuda jak wgl (w ogóle), bd (będę), nwm (nie wiem) – zwróćcie uwagę, że regułą tworzenia takich skrótów jest wybranie ze skracanego słowa jedynie spółgłosek. Takiego zapisu nie znajdziecie w słownikach, co świadczy o tym, że nie powinniśmy ich stosować. Inną tendencją są też ucięcia morfologiczne, czyli „obcinanie” części wyrazu, np. komp, nara, spoko, bro, Wro, siemka, egzam. Na pewno każdy z Was spotkał się z tym zjawiskiem. W tym miejscu zadajmy sobie żartobliwe pytanie: Co ludzie, skracający wyrazy w ten sposób, robią z zaoszczędzonym czasem?
To tyle o dążeniach młodych Polaków do skrótowości. Przejdźmy zatem do rzeczy, czyli jak należy poprawnie zapisywać skróty.
Małe litery tutaj rządzą
W niemal wszystkich wypadkach skróty zapisujemy małymi literami. Wyjątki to międzynarodowe oznaczenia pierwiastków (np. Ra – rad, S – siarka), niektórych jednostek miary (np. hPa – hektopaskal, A – amper), niektóre skróty łacińskie (np. P.T. – pleno titulo, czyli „z zachowaniem należnych tytułów”).
Zainteresuje Cię również: Tu i ówdzie, w tę i we w tę, gdzieniegdzie… Pisownia łączna i rozłączna kłopotliwych słów i wyrażeń
Z kropką czy bez?
Większość skrótów ma na końcu kropkę. Ogólna zasada zapisywania skrótów jest taka, że kropkę stawiamy, kiedy wyraz został ucięty, a nie stawiamy, kiedy skrót kończy się ostatnią literą wyrazu:
prof. – z kropką, wyraz ucięty;
dr – bez kropki, skrót kończy się ostatnią literą wyrazu skróconego.
Wydaje się to jasne i logiczne, ale… Dlaczego piszemy 2 zł a nie 2 zł.? Przecież to wyraz ucięty!
Skróty bez kropki
Kropki nie stawiamy:
- w skrótach polskich jednostek monetarnych, czyli zł – złoty, gr – grosz;
- w skrótach jednostek miar, wag, czasu, np. g – gram, kg – kilogram, cm – centymetr, m – metr, h – godzina;
- w skrótach matematycznych i fizycznych: cos – cosinus, sin – sinus;
Oczywiście pamiętajcie o tym, co przeczytaliście przed chwilą – jeśli w skrócie znajduje się ostatnia litera skróconego wyrazu, również nie stawiamy kropki.
Skróty z kropką
Wyrazy ucięte, skróty oznaczające grupę wyrazów (itd. – i tak dalej; tzn. – to znaczy) zapisujemy z kropką. W tym miejscu musimy jednak podkreślić, że w przypadkach zależnych (czyli innych niż mianownik) skróty, po których w mianowniku nie stawiamy kropki, tym razem powinny się nią zakończyć:
rozprawa doktorska mgr. Kowalskiego;
nie ma dr. Nowaka (uwaga, tutaj możemy napisać też dra Nowaka);
decyzja mjr. Sucharskiego.
Sprawdź również: Pozdrowienia znad morza, czyli o pisowni przyimków złożonych
Haczyki, czyli podstępne skróty
Mimo że polskie dworce kolejowe darzą szczególną miłością zapisy typu Nakło n/Notecią czy Ostrówki k/Chodzieży, są one błędne. Otóż to… nie istnieją skróty k/ czy n/, mające rzekomo oznaczać odpowiednio koło i nad. Prawidłowe zapisy wyglądają następująco: Nakło n. Notecią i Ostrówki k. Chodzieży. Podobnie jest z ww. (wyżej wymieniony) – tu też nie stosujemy ukośnika.
Warto wspomnieć o skrótach tys. i os. Jeśli skrót kończy się na spółgłoskę miękką, której miękkość oznaczona jest w wyrazie nieskróconym literą i, to w skrócie nie zaznaczamy tej miękkości. Formy typu: tyś czy tyś. są niepoprawne!
A czym różnią się skróty: s i s., t i t.?
s – sekunda, s. – strona (uwaga, str. to inna forma tego skrótu);
t – tona, t. – tom.
