Spekulacja – znaczenie słowa i przykłady użycia

Słowo spekulacja nie ma dobrej sławy, a jego językowa rodzina chyba również nie cieszy się popularnością. Spekulant to przecież kombinator i hochsztapler, czasownik spekulować przywołuje zaś na myśl podejrzane operacje handlowe lub rozważania o miałkiej wartości merytorycznej. Ale co dokładnie znaczy słowo spekulacja? W jakim kontekście się go używa?

Spekulacja w myśli, mowie i czynie

Spekulacja może być giełdowa, medialna lub polityczna. Dotyczy osób, rzeczy albo spraw. Łączy się ją zwykle z plotką, przypuszczeniem, niedomówieniem. Niekiedy spekuluje się o końcu świata, choć niektórzy nazywają to przepowiedniami. Od spekulacji często wrze prasa, wywołując tym samym skandale i sensacje. W filozofii to sposób rozumowania o charakterze poznawczym, w oderwaniu od praktyki, ale nie przeciw niej. Spekulacja to też zwykłe wróżenie z fusów i niedające się sprawdzić domysły, ale i pewnego rodzaju operacje rynkowe. Samo słowo pochodzi natomiast od łacińskiego słowa speculatio, co oznacza ‘badanie, wypatrywanie, rozmyślanie’.

Co oznacza słowo spekulacja?

Definicja słowa spekulacja jest następująca:

1. Myślenie oderwane od życia, oparte na przypuszczeniach, nieliczące się
   z realiami, teoretyczne rozważania niepoparte doświadczeniem.
2. Nieuczciwe praktyki handlowe nastawione na duży i szybki zysk, oparte na kupowaniu i sprzedaży towarów w cenie wyższej niż wyjściowa.

Przykłady z życia:

Wcale nie twierdzę, że tak istotnie jest, to tylko moje luźne spekulacje.
Nie opierasz się na faktach, twoje wnioski to czyste spekulacje.
Prasa brukowa w dużym stopniu bazuje na spekulacjach, plotkach i teoriach spiskowych.

Wyrazy bliskoznaczne i synonimy słowa spekulacja

Pomocne w zapamiętaniu tego, co oznacza słowo spekulacja, będą na pewno synonimy i wyrazy bliskoznaczne:

W znaczeniu pierwszym

W znaczeniu drugim

Etymologia słowa spekulacja

Wyraz ten ma swoje początki w łacińskim speculātiō oznaczającym ‘wywiad’, ‘wypatrywanie; badanie; rozmyślanie’.

Wyrazy pokrewne

Przykłady użycia słowa spekulacja w literaturze

A niemałe spustoszenia poczyniła owa świadomość w ich umysłach, świadomość istnienia Boga. To już nie przypuszczenie, nie bajka, nie śmiała spekulacja, nie gorliwa a kulawa wiara – to fakt.

Jacek Dukaj, W kraju niewiernych

Wieczór u Wojtka. Ja piwo, oni trochę wódki i znów słońce i najnowsze teorie powstania wszechświata. Tym razem jeszcze niepublikowana teoria o powstaniu wszechświata z bąbelków wypełnionych próżnią. Tyle że w tej próżni zrodziła się energia. Bardzo skomplikowana spekulacja niepoparta empirią.

Krystyna Kofta, Monografia grzechów z dziennika 1978–1989

Przykłady użycia słowa spekulacja w prasie

Dla policjanta to było jednoznaczne, ale dla sądu czy prokuratora? A zwłaszcza adwokata? Każdy obrońca uczepiłby się owego sformułowania „spekulacja” i umiałby przekonać sąd bądź do uniewinnienia oskarżonego, bądź do skierowania sprawy do uzupełnienia materiałów dowodowych.

Jeremi Kostecki, Spalona przeszłość, „Detektyw”, 1999

Jeden z włoskich malarzy pisał wtedy, że impreza to „perfidna spekulacja, która ma zapewnić dochód kolei i gastronomii” . Rzeczywiście mała kawa na placu św. Marka kosztuje tyle, ile porządny obiad w dobrej warszawskiej restauracji.

Joanna Kiliszek, 98 lat Biennale, „Gazeta Wyborcza”, 1993

Odmiana słowa spekulacja

?