Strona bierna w języku polskim. Definicja i przykłady użycia
Strona bierna – co to jest? Zacznijmy od tego, czym jest strona czasownika. Strona wskazuje na relację, w jakiej znajdują się wykonawca i obiekt czynności. W związku z tym czasownik może występować w stronie czynnej, biernej i zwrotnej. Dziś zajmiemy się stroną bierną, w której „gwiazdą” jest obiekt czynności. Brzmi skomplikowanie? Wszystko wyjaśniamy poniżej.
Co to jest strona bierna?
Strona bierna to konstrukcja gramatyczna, w której podmiotem nie jest wykonawca czynności, tylko jej obiekt. Spójrzcie na przykłady:
- Samochód został zaparkowany przez kierowcę.
- Herbata została wypita przez gości.
W pierwszym zdaniu podmiotem jest samochód (obiekt), a nie kierowca (wykonawca czynności), który go prowadził. W drugim zdaniu podobnie – podmiot to herbata (obiekt), którą wypili goście (wykonawcy czynności).
W przypadku strony biernej ważniejszy jest obiekt lub efekt czynności niż sprawca całego zamieszania. Oto przykład:
- Truskawki zostały zaprawione.
W tym zdaniu nie jest ważne, kto zaprawił owoce. Ważne, że są w słoiku i grzecznie czekają w spiżarni na swój moment.
Z czego składa się strona bierna?
Stronę bierną tworzą:
– forma osobowa czasownika być lub zostać (np. jestem, będziesz, został, zostali),
– imiesłów przymiotnikowy bierny czasownika, który nazywa czynność (rozpoznajemy go dzięki końcówkom: -ny, -na, -ne, -ta, -te, -ty, np. pomalowany, zjedzone, zbita, ukryty).
Jeśli nie pamiętacie, co to jest imiesłów przymiotnikowy bierny, koniecznie zajrzyjcie do artykułu:
Przykłady strony biernej:
- Koncert został zorganizowany przez fundację.
- Obiad będzie podany o 14.00.
- Zostaniemy oprowadzeni po parku przez przewodnika.
- Magazyn jest wydany na bardzo eleganckim papierze.
- Zamówienie zostało opłacone z góry.
Zamiana strony czynnej na bierną
Większość czasowników jest przechodnia. Oznacza to, że można przekształcić je ze strony czynnej na bierną. Na czym to polega? Zobaczcie sami:
- strona czynna: Zespół zagrał piosenkę.
- strona bierna: Piosenka została zagrana przez zespół.
Takie przekształcenie zachodzi pod pewnymi warunkami:
- Od czasownika, który chcemy przekształcić, można utworzyć imiesłów przymiotnikowy bierny.
zagrał -> zagrana. - Zdanie z czasownikiem w stronie czynnej musi zawierać dopełnienie w bierniku, czyli dopełnienie bliższe.
Zespół zagrał (kogo? co?) piosenkę.
Po zmianie na stronę bierną dopełnienie bliższe awansuje na pozycję podmiotu, czyli: (kto? co?) Piosenka została zagrana przez zespół.
Więcej o dopełnieniu dowiecie się z artykułu: Tajniki dopełnienia, czyli co to jest dopełnienie i jaką funkcję pełni w zdaniu.
Kiedy takie przekształcenie jest niemożliwe, mówimy o czasownikach nieprzechodnich. Strona bierna bywa podstępna i potrafi przyprawić o ból głowy. Pomyślcie o tym przykładzie: „Jaś obszedł jezioro. Jezioro zostało przez Jasia…”. No właśnie, co z tym jeziorem? Znacie odpowiedź? Znajdziecie ją w artykule: Jaś obszedł jezioro. Jezioro zostało przez Jasia… Czasowniki nieprzechodnie.
Strona bierna – przykłady użycia
W naszych wypowiedziach strona bierna pojawia się zdecydowanie rzadziej niż strona czynna, ponieważ jest mniej spontaniczna i naturalna. Wykorzystywana jest natomiast w tekstach o charakterze urzędowym i naukowym.
Przykłady strony biernej w tego typu tekstach:
- Informujemy, że prace remontowe zostały zakończone.
- Dofinansowanie zostało wstrzymane.
- Od świadczeń będzie odprowadzana składka.
- Biegun został zdobyty przez Amundsena w 1911 roku.
- Kanczyl srebrnogrzbiety został zaobserwowany przez badaczy w Wietnamie.
