Tata i tato – odmieńmy to poprawnie
Wyrazy tata i tato to zaraz po mamie najczęściej wypowiadane przez nas słowa. Zdarza się jednak, że odmienianie tych rzeczowników bywa kłopotliwe. Mój tata/tato, dla taty/tata – czyli co z tym tatą/tatem jest nie tak? Mikroporadnik językowy dla córek i synów. Sprawdźcie koniecznie!
Tato czy tata? O poprawnej odmianie
Tata czy tato? – czyli jak nazywać swojego rodzica
Wyraz tata, podobnie jak mama, powstał z wczesnodziecięcych monosylab ta-ta. Powszechna forma tego wyrazu zakończona na -o – tato – jest równie poprawna. Odmienione przez przypadki formy słowa tato są jednak rzadsze i uwarunkowane regionalnie. Należy zapamiętać ich prawidłową deklinację. Jak ona wygląda?
Jak odmienić rzeczowniki tata i tato?
Ojciec, jak na męskiego przedstawiciela rodziny przystało, przyjmuje męski rodzaj odmiany wyrazu. Ze słowami tata i tato sprawa nieco się komplikuje. Wyraz tata odmienia się bowiem według deklinacji żeńskiej, a wyraz tato przypomina wzorzec rodzaju nijakiego.
Odmiana wyrazu tata i tato
| przypadek | ||
| M. | tata | tato |
| D. | taty | tata |
| C. | tacie | tatowi |
| B. | tatę | tata |
| N. | tatą | tatem |
| Ms. | tacie | tacie |
| W. | tato | tato |
Różnice te, jak wcześniej wspomniano, wynikają z uwarunkowań regionalnych. Osoby wywodzące się z Kresów Wschodnich i wschodnich regionów Polski powiedzą raczej: nie ma tata, przyglądam się tatowi, widzę tata, idę z tatem, podczas gdy większość słowników podaje formy: taty, tacie, tatę, tatą*. Co ciekawe, w powiedzeniu robić z tata wariata, oznaczającym ‘narażać kogoś na śmieszność’, spotykamy się właśnie z tą rzadszą formą – dopełniaczem liczby pojedynczej od słowa tato.
* Profesor Miodek aprobuje warianty: taty, tacie, tatę, tatą.
Tata i tato w literaturze
Wariantywność odmiany omawianego rzeczownika zasługuje na uwagę ze względu na formy wyrazu tato w Balladach i romansach Mickiewicza. W Powrocie taty pisał bowiem:
Tato nie wraca: ranki i wieczory
We łzach go czekam i trwodze
Najświętsza Matko – przyśpiewują dziatki,
Zmiłuj się, zmiłuj się nad tatem!
Tato, ach, tato nasz jedzie!
Ha, jak się macie, co się u was dzieje?
Czyście tęskniły do tata
Adam Mickiewicz, Powrót taty, Ballady i romanse, 1822
Wyraz tata występuje jednak o wiele częściej. Oto kilka przykładów z literatury:
Stomil: A dlaczego mielibyśmy wierzyć, jeśli łaska? Zbliż się, coś ci powiem. Więc Eleonora mnie zdradza z Edkiem? A właściwie dlaczego to źle, że mnie Eleonora zdradza z Edkiem?
Artur: Tata nie wie?
Stomil: Słowo daję, że jak nad tym głębiej pomyślę, to nie wiem. A ty możesz mi to wytłumaczyć?
Artur: ...Ja, ja nigdy nie byłem w takiej sytuacji...
Sławomir Mrożek, Tango, 1965
– Spotkałeś już tego Malfoya?
Harry opowiedział mu o spotkaniu na ulicy Pokątnej.
– Słyszałem o jego rodzinie – powiedział ponuro Ron. – Jedni z pierwszych przeszli na naszą stronę, kiedy zniknął Sam-Wiesz-Kto. Powiedzieli, że rzucił na nich urok. Mój tata w to nie wierzy. Mówi, że ojciec Malfoya wcale nie musi się tłumaczyć z tego, że znalazł się po Ciemnej Stronie. Wiesz, swój do swego.
J.K. Rowling, Harry Potter i Kamień Filozoficzny, 1997
Moja mama była czarownicą, nie myśl sobie. I mój tata też był zaczarowany. To wszystko opowiedziała mi jedna niania, a jak babka się o tym dowiedziała, to była straszna awantura. Bo ja jestem przeznaczona, wiesz?
– Do czego?
– Nie wiem – rzekła Ciri z przejęciem. – Ale jestem przeznaczona.
Andrzej Sapkowski, Miecz przeznaczenia, 1992
Tata krzyczał, że […] on w moim wieku był zawsze wzorowym uczniem, że jego tata był strasznie dumny z mojego taty i że zastanawia się, czy nie lepiej oddać mnie do terminu
w pierwszym lepszym warsztacie, zamiast posyłać mnie dalej do szkoły, a ja powiedziałem, że bardzo chętnie zostanę terminatorem.
Jean-Jacques Sempé, René Goscinny, Nowe przygody Mikołajka, 2004
?
