Ten por czy ta pora? Która forma jest poprawna?
Warzywno-owocowe problemy natury językowej pojawiają się najczęściej przy nazwach roślin jadalnych, które występują zwykle w liczbie mnogiej (np. brokuły, winogrona, pory, pomarańcze). To z kolei rodzi trudności z określeniem rodzaju gramatycznego rzeczownika. Jak zatem mówić: ten por czy ta pora?
Ten por czy ta pora?
W niektórych regionach nagminnie słyszy się formę pora na określenie warzywa nieco podobnego do cebuli. Ale wyjaśnijmy rzecz od razu: jest to forma błędna.
Jedyną poprawną jest por – to rzeczownik rodzaju męskiego.
Pora z kolei to rzeczownik rodzaju żeńskiego i określamy nim zwykle czas odpowiedni do zrobienia czegoś albo jakiś wyodrębniony okres. Porem możemy nazwać jeszcze mikroskopijny otwór w skórze.
Ten por czy ta pora? O pochodzeniu słowa por
Nazwa została zaczerpnięta z łaciny: od porrrus rodzaju męskiego albo porrum rodzaju nijakiego. Łaciński wyraz nie miał jednak ustabilizowanego rodzaju, stąd też pewnie występujące u nas często wahania rodzajowe. Przyczyny pojawiania się błędnej formy można upatrywać również we włoskiej nazwie warzywa porra.
Odmiana przez przypadki słowa por
Wydawałoby się jednak, że kiedy ustalimy już rodzaj rzeczownika, jego odmiana przez przypadki nie powinna stanowić większego problemu. Na wszelki wypadek więc – szybka powtórka z odmiany w liczbie pojedynczej i mnogiej:
M. por/pory
D. pora/porów
C. porowi/porom
B. por albo pora/pory
N. porem/porami
Ms. porze/porach
W. porze/pory.
Por czy pora?
Wątpliwości mogą pojawić się w bierniku liczby pojedynczej. Zwykle bowiem w czwartym przypadku rzeczowniki nieżywotne przybierają końcówkę zerową, ale istnieje pewna grupa wyrazów, których formy biernika cechuje wariantywność – występują bez końcówki lub z końcówką (np. Zjadłem por lub zjadłem pora), choć tylko pierwszą z nich zalicza się do polszczyzny starannej. Podobnie jak np. Zjadłam pączka/pączek albo kotlet/kotleta.
O bierniku szerzej pisaliśmy tutaj:
Biernik. Wszystko, co należy o nim wiedzieć.
Skoro już jesteśmy przy włoszczyźnie, to trudności są obecne niekiedy także (choć chyba nie aż tak często) przy nazwie seler – czasami słyszy się żeńską formę: selera. Ale z całą pewnością jest to rzeczownik rodzaju męskiego, z pierwowzorem włoskim i francuskim. Za to niemiecki wyraz Sellerie powoduje wahania rodzajowe (może być rodzaju męskiego albo żeńskiego).
Warto przy okazji wspomnieć, że pierwotnie nazwa włoszczyzna odnosiła się do tego, co włoskie, i do języka włoskiego (podobnie jak polszczyzna, angielszczyzna czy francuszczyzna). Kiedy jednak królowa Bona sprowadziła z Włoch do Polski nowe, obce nam warzywa, nazwano je włoszczyzną, i od tamtej pory określenie straciło swoje pierwotne znaczenie.
?
