Czym są kolokacje? Czy wiesz, że korzystasz z nich cały czas?

Posługując się językiem, w sposób naturalny łączymy elementy składowe (wyrazy) w większe całości, powtarzamy je, utrwalamy. Bohaterem tego tekstu są kolokacje – to, co pozwala nam na swobodne posługiwanie się określoną zbitką słów, daje możliwość „współpracy” z innymi wyrazami. Ta łączliwość nieustannie wpływa na nasze wypowiedzi. Przyjrzyjmy się, czemu ulegają wypowiadane przez nas słowa. Poznajcie je bliżej!

Kolokacje – definicja

Kolokacje to często spotykane połączenie wyrazów. Znaczenie całego takiego wyrażenia wynika bezpośrednio z oryginalnych znaczeń każdego z elementów. W przeciwieństwie do metafory kolokacja jest dosłowna. Nazwa terminu pochodzi od łacińskiego słowa collocatio, które oznacza rozmieszczenie, ułożenie. W językoznawstwie jest to określenie możliwości łączenia słów z innymi, np. dla słowa praca kolokacje to: praca na budowie, ciężka praca, praca klasowa, praca dodatkowa, godziny pracy, rynek pracy, dostać pracę.

Rodzaje kolokacji

Językoznawcy wyróżniają kolokacje leksykalne, czyli takie, które składają się z różnych kombinacji części mowy. Najczęstszymi wśród nich są czasownikowe (czasownik + rzeczownik), np. darzyć uczuciem. Spotykamy też kolokacje rzeczownikowe (rzeczownik + przymiotnik), np. dobry początek, przymiotnikowe (poważnie chory), przysłówkowe (całkiem dobrze). Wyróżniamy również kolokacje gramatyczne, które zależą od możliwości strukturalnych wyrazów należących do określonych części mowy, np. dostarczać rozwiązań.

Czy to poważne związki?

Stałość połączeń pozwala niektóre z kolokacji porównywać do związków frazeologicznych. Omawiane połączenia mogą mieć również wartość idiomatyczną. Takie utarte połączenia językowe tworzą się na poziomie leksykalnym. Należy pamiętać, że wyrazy synonimiczne mają inne kolokacje o podobnym znaczeniu, ale próba ich zamiany jest błędem. Mówimy np. odgrywać rolę, ale pełnić funkcję. Zdarza się jednak słyszeć o pełnieniu roli, co jest niepoprawne.